Dogme 95 hareketi, Danimarkalı ünlü yönetmenler Lars von Trier ve Thomas Vinterberg tarafından başlatılan bir avangart sinema hareketidir. Hareketin manifestosunu da kaleme alan Lars von Trier ve Thomas Vinterberg, 13 Mart 1995’te Paris’teki bir sinema konferansında bu hareketi açıklamışlardır. Manifesto, Fransız Yeni Dalgası’nın temsilcilerinden François Truffaut’nun Fransız sinemasındaki trendleri eleştirdiği 1954’te Cahiers du cinema dergisinde yayımlanan “Une certaine tendence du cinema français” yazısını andırmaktadır.

1990’lı yıllarla birlikte daha büyük bütçeli aksiyon temalı filmlerin çekilmeye başlanması ve hızla gelişen özel efektler bu hareketin doğuşunda etkili olmuştur. Hareketin yaratıcıları, film yapımında yeni bir uç nokta yaratmak istemişlerdir. Genel olarak amaçları, yönetmenlerin tekrardan gücü ellerine almalarını sağlamaktır.

Hareketin Kuralları Nelerdir?

• Çekimler stüdyo dışında yapılmalıdır. Sahne donanımı ve setler içeri taşınmamalıdır. (Hikâye özel bir sahne donanımı gerektiriyorsa, stüdyo dışında bu donanıma uygun bir mekân seçilmelidir.)
• Ses, kesinlikle görüntülerden ayrı olarak üretilmemelidir ya da tersi. (Sahne içinde üretiliyor olmadığı sürece müzik kullanılmamalıdır.)
• Kamera, elde taşınıyor olmalıdır. Elde taşınan kamera ile elde edilecek hareketlilik ya da hareketsizlikler serbesttir. (Film, kameranın durduğu yerde çekilmemeli; kamera filmin olduğu yerde olmalıdır.)
• Film, renkli olmalıdır. Özel ışıklandırma kullanılamaz. (Eğer çekilecek olan sahnede filmin pozlandırması için çok az bir ışık söz konusuysa, sahne kesilmeli ya da tek bir lamba kameraya iliştirilmelidir.)
• Optik numaralar ve filtreler kesinlikle yasaktır.
• Film, gelişigüzel aksiyon içermemelidir. (Öldürme, silahlar, vs. bulunmamalıdır.)
• Zamansal ve coğrafi yabancılaştırmalar yasaktır. (Kısaca film, şimdi ve burada geçmelidir.)
• Tür filmleri kabul edilemez.
• Film formatı 35 mm (Academy standardı) olmalıdır.
• Yönetmen, jenerikte belirtilmemelidir.

Dogme 95, bu kurallar ile film yapımını sadeleştirmek ve saflaştırmak istemiştir. Böylece seyirci ve film arasında büyük prodüksiyonlu filmlerde oluştuğunu düşündükleri bariyerden kurtulabileceklerdir. Aynı zamanda Dogme 95 hareketi, o dönemde de var olan ve anlamını kaybetmeye başlamış, endüstrileşmiş, seyirciden uzaklaşmış sinemaya karşı bir başkaldırı hareketi olarak görülüyor.

Dogme 95 Hareketine Uygun Çekilen Filmler

Dogme 95 hareketinin bir parçası olan ve Dogme 95 filmi olarak onaylanan toplamda 31 film vardır. Bir numaralı film, Thomas Vinterberg’in 1998’de çektiği Festen filmidir. Son film olan otuz bir numaralı film ise Juan Pinzás’ın 2005’te çektiği El desenlace filmidir.

Bu 31 film içerisinden 4 tanesi kadın yönetmenler tarafından çekilmiştir. Lone Scherfig’in çektiği ve karanlık bir atmosfere sahip diğer Dogme 95 filmlerinin aksine bir komedi filmi olan Italian For Beginners bu dört filmden biridir. Danimarka’da ortaya çıkan Dogme 95, Fransa, Arjantin ve Kore gibi ülkeleri de etkilemiştir.

(Italian For Beginners filmi)

Festen (The Celebration) Filmi

İlk Dogme 95 filmi olan Festen, hareketin manifestosunu yazan Thomas Vinterberg’in yönettiği ve Mogens Rukov ile birlikte yazdığı bir kara komedi filmi. Film, 1998 yılındaki Cannes Film Festivali’nde Jüri Ödülü’nü kazanmıştır. İki numaralı Dogme 95 filmi olan Lars von Trier’in Idioterne filmi de aynı yıl Cannes Film Festivali’ne katılmıştır ancak Festen’in başarısı onu gölgede bırakmıştır.

Festen, işlevsiz bir ailenin içindeki sırları, sorunları ve travmaları gözler önüne sermektedir. Film, ailenin babasının altmışıncı yaş gününde geçmektedir. Ailenin en küçük oğlu Christian yemek sırasında yaptığı konuşmada babası hakkında ve yakın zamanda intihar eden ikiz kız kardeşi hakkında bazı sırları açığa çıkarır. Filmin kalanı Christian’ın bu anlattıklarına verilen tepkiler, ona inanma ve inanmama durumları üzerine kuruludur.

Kurallara Ne Kadar Uyuluyordu?

Bu hareket uygun filmler yapmak isteyen yönetmenler her zaman sıkı kurallara uyamamışlardır. Örneğin, hareketin yaratıcılarından Thomas Vinterberg Festen filminde bir sahnenin çekiminde odada bulunan camı kapattığını sonradan anlatmıştır. Böylece Vinterberg, özel ışıklandırma kullanılmaması kuralına karşı gelmiştir. Kurallara uymayan diğer filmler genelde sahne içinde üretilmeyen seslerin ve müziklerin yer almaması kuralını bozmuşlardır.

Günümüzde Dogme 95

En başından beri kuralların bu kadar dışına çıkılması hareketin güvenilirliği ve amacının sorgulanmasına sebep olmuştur. Zamanla hareketin yaratıcıları da harekete olan inançlarını kaybetmişlerdir. Önce, 2002’de filmlerin Dogme 95 filmi olarak onaylatılması sürecini kaldırmışlardır. Sonrasında, 2005’te hareket tamamen dağılmıştır.

(Dogme #28: Elsker dig for evigt filmi)

Zaten, 1990’ların sonunda çekilen filmler ile 2000’lerde yeni kameralarla çekilen filmler arasında görüntü olarak ciddi farklar oluşmaya başlamıştır. Üstüne hareketin amacına, önemine ve bir şey başarıp başaramadığına dair şüpheler yaratıcılarının ve hareketin ünlü isimlerinin başka projelere yönelmesine sebep olmuştur.

Kaynakça:

https://filmschoolrejects.com/what-is-dogme-95/

https://filmloverss.com/dogma-95-hareketinin-kisa-bir-tarihi/

https://filmloverss.com/dogme-95-yaraticiligin-sinirlarini-zorlamak/

https://www.bagimsizsinema.com/sinemada-ozgurlukcu-bir-akim-dogma-95.html

http://www.dogme95.dk/