Genç Werther'in Acıları

“Dünyada insanı gerekli kılan tek şeyin sevgi olduğuna kuşku yok.”

Genç Werther’in Acıları, Goethe

Genç Werther’in Acıları kitabı Johann Wolfgang von Goethe tarafından 1774 yılında yazıldı.

Goethe, 1749 yılında Frankfurt’ta doğdu. Edebiyat, felsefe ve doğa bilimleri alanlarında eserler verdi. Küçük yaşlarda Fransızca, Latince ve Eski Yunanca dillerini öğrendi ve aydınlanma çağının düşünceleri ile yetiştirildi.

1765 yılında babasının yönlendirmesiyle Leipzig’de başladığı hukuk öğrenimini hastalanması nedeniyle Strasburg’da tamamladı. Bu sırada sanat ve edebiyat dünyasından ünlü isimlerle tanıştı ve kendini bu alanlarda geliştirdi. Hayatı boyunca drama, roman, destan, şiir, felsefe ve doğa bilimleri üzerine çalışmalar yaptı.

Goethe’nin gençlik döneminde yazdığı Genç Werther’in Acıları romanı, arkadaşı Kestner’in nişanlısı Charlotte Buff’a âşık olmasıyla ortaya çıktı. 1772 yılında Wetzlar Alman Yüksek Mahkemesi’nde asistan olarak görev yaparken, durumun farkına vardı ve Wetzlar’dan ayrıldı. İki yıl sonra da edindiği aşk ve hayat tecrübesini kaleme aldı.

Roman, Werther’in hayali arkadaşı Willhelm’e yazdığı mektuplardan oluşuyor. Gençliğinin baharında kendi içinde arayışları olan Werther, aristokrat bir ailenin kızı Lotte ile karşılaşır. Onun ilk görüşte başlayan ve gün geçtikçe katlanarak artan aşkı Lotte'nin gözünü boyar fakat nişanlı olması onu engeller. Yine de Werther'den ayrılmak ve onun hoş sohbetlerinden mahrum kalmak istemez. Lotte evlenmesine rağmen Werther'in hisleri değişmez. Aşkının imkansızlığı zamanla onun sonunu hazırlar. Sevdiği kadına yazdığı bir mektupla hayatına son verir.

Kitap, 1966 yılında Joseph Cornell tarafından Genç Werther’in Acıları ismiyle bir tabloya konu olmuştur. Cornell, Werther’in intihar ettiği sahneyi canlandırır. Resim bugün Washington’da bulunan Hirshhorn Müzesi’nde sergilenmektedir.

Joseph Cornell-Genç Werther’in Acıları

“Yaşamak, kendi kendini adam etmektir. Zeka ve bilgiyi kullanarak etinden kemiğinden kendi heykeIini yapmaktır.”

Johann Wolfgang von Goethe

İlahi Komedya

“Geçmişteki mutluluğu anımsamak kadar büyük acı yoktur.”

İlahi Komedya, Dante Alighieri

İlahi Komedya, Dante tarafından 14. yüzyılın ilk yarısında yazıldı. Aynı zamanda İtalyan Edebiyatının en meşhur epik şiiri haline geldi.

Dante 1265 yılında dünyaya geldi. Yazılarının bir çoğunda konu olarak aşkı işledi. Bunun nedeni 9 yaşında, kendisinden bir kaç ay küçük ve soylu bir ailenin kızı olan Beatrice’ye aşık olmasıydı. Beatrice’nin hayatı boyunca tek aşkı olduğunu söyledi ve onu hiç unutmadı. Fakat ona kavuşmayı da hiç başaramadı. Bu durum Dante’de bir saplantı haline geldi ve hayatı boyunca ona taptı. Beatrice’nin başka biriyle evlenmesi ve 1290 yılında ölümü Dante için bir yıkım oldu.

Dante İlahi Komedya'da ölüm sonrasında cehennem, araf ve cennette geçen seyahati, kendi ağzından anlatır. İlk sahnesinde günahlardan arınma dağına çıkarak cehenneme (Inferno) yolculuk yapar. Sonra Araf'a (Purgatorio) tırmanırken cennete (Paradiso) girmeden önce Araf'ta bekleyen eski ileri gelen kişilerle konuşur. Daha sonra dünya cennetine çıkar ve burada Beatrice’yi bulur. Beatrice Dante'ye rehberlik eder ve onu semaya, ilahi ışığa ulaştırır.

Eserin adındaki komedya kelimesi, Orta Çağ'da tragedyanın aksine "sonu iyi biten hikaye" anlamında kullanılmıştır ve öykünün güldürü unsurları taşıdığı anlamına gelmez.

Dante'nin yaşadığı dönemde, Orta Çağ karanlığını aydınlatan Rönesans kültürü, Avrupa'da yavaş yavaş yayılıyordu. İlahi Komedya da bu geçiş döneminde yazıldığı için, ölüm sonrası hayatı anlattığı öyküsü ile Hristiyan batı kiliseleri tarafından benimsendi. Eserin orijinal adı "Komedya" idi fakat daha sonra, 1360 yılında Giovanni Boccaccio tarafından başına "İlahi" kelimesi eklenerek Hristiyanlaştırıldı.

1825 yılında William Blake bu eseri konu alarak illustrasyonlar oluşturdu. Fakat çalışmaları ölümü nedeniyle yarım kaldı. Arkasında 102 çalışma bıraktı.

İlahi Komedya daha sonra 1857 yılında Fransız ressam ve illüstratör Gustave Doré tarafından da resmedildi.

William Blake, Şehvetlilerin Çemberi

Gustave Doré, Titanlar ve Devler

Doré’nin diğer çalışmalarına ve ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

“Her karanlık kendisini sonlandıracak şafağın tohumunu içinde taşır.”

Dante Alighieri

Odysseia

“Çünkü tanrılar alacaklarının unutulmasına izin vermezler.”

Odysseia, Homeros

Odysseia, Homeros tarafından yazılmış bir destandır. Milattan önce 8. yüzyılın sonlarında yazıldığı tahmin edilir. Homeros’un diğer destanı İlyada ile birlikte günümüze ulaşan en eski Batı Edebiyatı örnekleridir.

Homeros hakkındaki bilgiler kısıtlıdır. Fakat adının Antik Yunan’daki kelime anlamının köle olduğu bilinmektedir. Kendi zamanından 4 asır önce yaşamış Miken Uygarlığına dair olayları detaylı bir şekilde anlatır. Bu nedenle Klasik Çağ yazarlarına göre Truva Savaşı sırasında yaşadığı rivayet edilir. Bir başka rivayet de kör olduğudur.

Odysseia Yunan kahraman ve İthaka Adası Kralı Odysseus'un Truva'nın düşüşünden sonra vatanı İthaka'ya yaptığı maceralarla dolu uzun yolculuğu anlatır. Odysseus devlerle savaşır, fırtınalara yakalanır, Tanrı Atlas’ın kızı Kalypso tarafından yıllarca alıkonulur.

10 yıl süren savaştan sonra Odysseus'un İthaka'ya dönmesi 10 yılını alır. Toplamda 20 yıllık uzaklıktaki oğlu Telemachus ve karısı Penelope ülkeyi yönetmek ve Penelope ile evlenerek İthaka'nın hükümdarı olmak isteyen bir grup soylu ile mücadele etmek zorundadırlar. Penelope sadakatinin ve sabrının sonucu olarak Odysseus’a kavuşur.

Odysseia 1880 yılında İsviçreli ressam Arnold Böcklin tarafından resmedilmiştir. Resimde Odysseus'un Kalypso tarafından alıkonulduğu zamanlar anlatılır. Eser bugün İsviçre’de Kunstmuseum Basel koleksiyonunda bulunmaktadır.

Arnold Böcklin, Odysseus ve Kalypso

“Biz yeryüzündeki insan soyları kolay kaptırırız öfkeye kendimizi.”

Odysseia, Homeros

Hamlet

“Kader mi aşkı kovalar, yoksa aşk mı kaderi, kimseler çözemedi bu bilmeceyi…”

Hamlet, Shakespeare

Hamlet, William Shakespeare tarafından 1599 ile 1601 yılları arasında yazıldı. Shakespeare'in temasında trajediyi işleyen en uzun oyunudur. Aynı zamanda İngiliz Edebiyatının en güçlü ve etkileyici trajedilerinden biridir.

Shakespeare, 1564 yılında Stratford-upon-Avon'da doğdu ve burada büyüdü. Bir şair, oyun yazarı ve oyuncu olarak kendini yetiştirdi. İngiltere'nin ulusal şairi ve "Avon'un Ozanı" olarak bilinir. 

Oyunun ilk yazıldığı dönemden günümüze üç farklı versiyonu kalmıştır. Her birinde bir diğerlerinde olmayan bazı sahneler bulunur.

Hamlet oyunu Danimarka’da geçer. Prens Hamlet'in amcası Claudius kral olan abisini öldürür ve tahta geçer. Daha sonra Prens Hamlet'in annesi Gertrude ile evlenir. Oyun, Prens Hamlet'in amcası Claudius'tan nasıl intikam aldığını anlatır. İhanet, intikam, ensest ve ahlaksızlık konularını işler.

Oyunda askerler Hamlet'in arkadaşı Horatio'yu Kral Hamlet'in hayaletini gördüklerine inandırmaya çalışırken, hayalet tekrar ortaya çıkar. Horatio'dan hayaletin ortaya çıkışını duyduktan sonra Hamlet hayaleti görmeye karar verir. O gece, hayalet Hamlet'e görünür. Hamlet'e babasının ruhu olduğunu söyler ve Claudius'un Kral Hamlet'i kulaklarına zehir akıtarak öldürdüğünü ifşa eder. Hayalet, Hamlet'ten intikamını almasını ister. Hamlet babasının yerine geçerek kral olan amcasından babasının intikamını almayı kafasına koymuştur. Kral zannederek yanlışlıkla öldürdüğü bir adamın oğlu olan Laertes de, babasını öldüren Hamlet’ten intikam almak ister. Fakat Laertes’in kardeşi Ophelia'nın boğularak öldüğü haberi bunun önüne geçer.

Daha sonra Hamlet Laertes ile yaptığı düello sırasında kötü derecede yaralanır. Yaşamının son anlarında Claudius'u öldürmeyi başarır ve amacına ulaşır.

Britanyalı sanatçı Sir John Everett Millais tarafından 1851-1852 arasında Ophelia tablosunu yapmıştır. Oyunda Ophelia’nın ölümünün intihar mı yoksa cinayet mi olduğu tartışması geçer. Bu yüzden resim Ophelia karakterini Danimarka'daki bir nehirde boğulmadan önce şarkı söylerken betimlemektedir. Eser bugün Tate Britain Müzesi'ndedir.

John Everett Millais - Ophelia

“Eski bir inanışa göre her iç çekişte kalp bir damla kan kaybedermiş.”

Hamlet, Shakespeare

Alice Harikalar Diyarında

“Lütfen bana hangi yolu izlemem gerektiğini söyler misiniz ?

Bu, nereye gitmek istediğine göre değişir, dedi Kedi.

Aslında nereye gittiğim pek umurumda değil... dedi Alice.

O zaman hangi yolu izlersen izle, farketmez, dedi Kedi.” 

Alice Harikalar Diyarında, Lewis Carroll

Alice Harikalar Diyarında Lewis Carroll tarafından 1865 tarihinde yayınlanan kurgu, fantezi türünde bir kitaptır. Lewis Carroll, aslında yazarın takma adıdır. Gerçek adı Charles Lutwidge Dodgson'dır.

Yazar 1832 yılında Doresbury’de doğdu. Yüksek bir akademik başarı ile Matematik doçenti olarak görev yaptı fakat edebiyata olan ilgisini de kullandı. Carroll'ın en ünlü eserleri absürt edebiyat örneklerinden doğdu. Kelime oyunları, mantık ve fantezideki yeteneği sayesinde ün kazandı. Alice Harikalar Diyarında kitabını yazarken aile dostlarının kızlarından ilham alarak hikayeyi kafasında tasarladı ve kağıda döktü. Kitap dünya çocuk edebiyatının en tanınmış klasiklerinden birisi olarak kabul edildi.

1864 tarihli ilk el yazması “Alice's Adventures Under Ground (Alice'in Yeraltı Maceraları)” adını taşıyordu. Fakat Carroll, arkadaşları tarafından el yazmasını yayınlamaya teşvik edildiğinde, hikâyede bazı değişiklikler yaptı ve hikâye, 1865 yılında “Alice’s Adventures in Wonderland (Alice Harikalar Diyarı Maceraları)” adlı yeni bir başlık altında yayınlandı.

Roman, Alice'in tavşan deliğinden geçip kendini içinde bulduğu fantastik bir dünyada başından geçenleri anlatır. Bu hikâyeler okuyucuya yetişkinlerin dünyasının bir çocuğun gözünden ne kadar saçma göründüğünü anlatıyor.

Salvador Dali 1969 yılında Alice Harikalar Diyarında kitabını resmetti. Dali’nin yaptığı çizimler büyük ilgi gördü. Ressamın en çok ödül alan ve en çok aranan işleri arasına girdi. Salvador Dali, Alice Harikalar Diyarında kitabı için her bölüme ayrı bir illüstrasyon tasarladı. Kitabın orijinal baskılarının hepsi Dali tarafından imzalandı. Kitapların orjinalleri satılarak dağılmış olsa da eserlerin dijital hallerine ulaşmak hala mümkün.

Salvador Dali, Tavşan Deliğinden Aşağı

“Alice: Düşünmüyorum.

Şapkacı: O halde konuşmamalısın da.”

Alice Harikalar Diyarında, Lewis Carroll

Monte Kristo Kontu

“Suçluyu bulmak istiyorsanız, önce işlenen suçun kime yaradığını araştırın!”

Monte Kristo Kontu, Alexandre Dumas

Monte Kristo Kontu, Alexandre Dumas'ın 1844 yılında yazdığı bir macera romanıdır. Üç Silahşörler ile birlikte yazarın başyapıtlarından biri olduğu kabul edilir. Aslında kitap Alexandre Dumas ile Auguste Maquet’ın ortaklaşa çalışmasıdır.  Aynı zamanda Türkçeye çevrilen ilk batılı roman özelliğine sahiptir.

Alexandre Dumas 1802 yılında doğdu. Küçük yaşlarda babasını kaybettiği için yeterli eğitimi alamadı. Geçimini sağlamak için genç yaşlarda Paris'e gitti. “III. Henry ve Sarayı” adlı tiyatro oyunuyla yazarlık kariyerine başlayan Dumas, önceleri oyun yazarı olarak ünlendi. Fakat kalıcılığını romanlarıyla sağladı.

Dumas, Monte Kristo Kontu’nun yazımını 1844 yılında bitirdi. Sonraki iki yılda, 18 bölümden oluşan bir seri olarak çalışmasını yayınladı. Kitap serüvenden serüvene akan macera türünde bir romandır. En kesin teması ise intikamdır.

Başrol Kaptan Edmond Dantes, nişanlısı Mersedes ile evlenmeyi düşünür. Fakat dostlarının kurduğu bir tuzak sonucu Napolyon ajanı olduğu gerekçesi ile düğün günü tutuklanır.

Hapishanede Abbe Faria ile tanışan Dantes, kendisine kurulan tuzakları daha berrak görmeye başlar ve intikam hırsıyla dolar. Farya, ona gizli kalmış bir hazineden söz eder. 14 yıl sonra Dantes hapisten kaçar ve hazineye ulaşır. Kendini Monte Kristo kontu olarak tanıtmaya başlar. Hapse atılmasına sebep olanların zaaflarını bulup onları cezalandırmaya başlar.

Dantes, daha önce sahip olmadığı bir zenginliğe erişmesine rağmen intikam duygusundan asla vazgeçmeyerek ihanetine uğradığı herkesten intikamını alır.

Romanın bir özelliği de tüm karakterlerin güçlü ve iradeli oluşudur. Fakat Dantes diğerlerine hep baskın çıkar. Çünkü hepsinden daha iradeli, hırslı ve çok güçlü bir intikam duygusuna sahiptir.

Paul Gavarni 1846 yılında kitap karakterlerinden Dantes’in arkadaşı Abbe Faria’yı;  Pierre Gustave Eugene Staal ise 1888 yılında Dantes’i resmetmiştir.

Paul Gavarni, Abbe Faria

Pierre Gustave Eugene Staal, Edmond Dantes

“Her felaketin iki ilacı vardır: zaman ve sessizlik.”

Monte Kristo Kontu, Alexandre Dumas

Kayıp Cennet

“Zihin, nerede olmak isterse oradadır. İsterse cenneti cehenneme; cehennemi ise cennete dönüştürebilir.”

Kayıp Cennet, John Milton

Kayıp Cennet 1667 yılında İngiliz şair John Milton tarafından kaleme alındı.

John Milton 1608 yılında doğdu. İngilizce'yi Latince gibi kullandı. Ses uyumları yaratmada bu konudaki ustalığını ortaya çıkardı. İngilizce’ye 630 kelime kazandırdı. İngiltere halkı ve tarihi hakkında yazılar yazdı. 1630’lu yıllarda İtalya ve Fransa’ya seyahat etti. Hukukçu Hugo Grotius ve gökbilimci Galileo Galilei gibi ünlü isimlerle tanıştı ve eserlerinde bu isimlerin çalışmalarından yararlandı.

İngiltere'nin iç savaş sürecinde (1642-1651) sıkı bir cumhuriyetçi olarak tanındı. Yazma çalışmaları nedeniyle 1652 yılında görme yetisini kaybetti. Bu tarihten sonra şiirlerini kızlarına yazdırdı. Kayıp Cennet de kör olduktan sonra yazdığı şiirlerinden biri. “Dünya Edebiyatının kör Homeros'u” olarak anılır.

Kayıp Cennet eserinden ilham alınarak yazılmış bir çok eser vardır. Yüzüklerin Efendisi serisi buna örnektir.

Epik şiir özelliği taşıyan Kayıp Cennet’te Şeytan'ın Adem ve Havva'yı saptırması ve cennetten çıkarılışı konu edilir. Hikaye Şeytan'ın, Tanrı'ya karşı isyanının ardından cehenneme gönderilmesi ile başlıyor. "Cennetin Tiranlığı" olarak gördüğü şeye itaat etmek istemeyen Şeytan, insanı günaha teşvik ederek Tanrı'dan intikam alır. Milton şiirde kurtuluş yolunu göstermeden önce "İnsanın İlk İtaatsizliği"ni canlandırır.

Yazar ve ressam olan William Blake 1800’lü yıllarda bu kitaptan esinlenerek çizimler yaptı. Blake’in ölümden sonraki yaşamla ilgili tasarımları acı, ölüm ve kin içerir. Milton gibi kutsal öyküyü farklı bir gözle değerlendiren sanatçılara ilgi duyması ve onların eserlerini resimlemesi de bundandır. Eserleri günümüzde farklı galeri ve kütüphanelerde bulunmaktadır.

William Blake, Baştan Çıkarılma ve Düşüş

"İyi bir kitap insana can veren kandır."

Kayıp Cennet, John Milton

 

Kaynaklar:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe, https://hirshhorn.si.edu/collection/artwork/?edanUrl=edanmdm%3Ahmsg_72.73, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0lahi_Komedya, https://tr.wikipedia.org/wiki/Dante_Alighieri, https://tr.wikipedia.org/wiki/Gustave_Dor%C3%A9, https://tr.wikipedia.org/wiki/Homeros, https://tr.wikipedia.org/wiki/Arnold_B%C3%B6cklin, https://tr.wikipedia.org/wiki/Odysseia, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0lyada, https://tr.wikipedia.org/wiki/William_Shakespeare, https://tr.wikipedia.org/wiki/Hamlet, https://tr.wikipedia.org/wiki/Lewis_Carroll, https://tr.wikipedia.org/wiki/Alice_Harikalar_Diyar%C4%B1nda, https://www.egitimpedia.com/salvador-dalinin-resimledigi-alis-harikalar-diyarinda-nihayet-tekrar-basildi/, https://mymodernmet.com/salvador-dali-alice-in-wonderland/, https://tr.wikipedia.org/wiki/Alexandre_Dumas, https://tr.wikipedia.org/wiki/Monte_Kristo_Kontu, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kay%C4%B1p_Cennet, http://yenie.net/william-blakein-cizimleriyle-john-miltonun-kayip-cenneti/