Ortaçağ şairi ve filozofu Dante Alighieri'nin hayatı, eserleri ve ölümünün 700. yılını kutlamak için düzenlenen etkinlikler.

Yazar: Pelin Sadioğlu - Hacettepe Üniversitesi

İtalyan dilinin babası kabul edilen filozof Dante Alighieri, ölümünün 700. yıl dönümünde yüzlerce anma etkinliğiyle hatırlanıyor. İtalya, 2021'i Dante yılı ilan edip; ücretsiz ve çevrimiçi kaynaklar içeren geniş bir programla ünlü şairi anıyor. “25 Mart Ulusal Dante Günü”nde başlayan etkinlikler yaz boyu devam edecek.

Dante Kimdir?

Dante, 1265 yılında İtalya'nın Floransa kentinde doğdu. Köklü ve asil bir aileye sahip olarak dünyaya geldi. Şehirdeki Fransisken okullarından birinde dilbilgisi, dil ve felsefe alanlarında eğitim aldığı tahmin ediliyor. Dante’nin, küçük yaştan itibaren eczacı olmak istediği de biliniyor. 13. yüzyılın sonlarında Floransa’da kitaplar eczanelerde satılıyordu, bu da kâğıt veya parşömenin üzerindeki kelimelerin zihinleri herhangi bir ilaç kadar etkileyebileceği şeklindeki yaygın görüşün bir kanıtıydı.

Gençlik yıllarında edebiyata gösterdiği büyük ilgi sayesinde ebeveynleri tarafından bu alana yönlendiriliyor. Ünlü şair ve yerel İtalyanca düzyazı yazarı Brunetto Latini’nin yanında çıraklık yaptı ve şair Guido Cavalcanti ile arkadaş oldu. Kendini Boethius, Cicero ve Aristoteles'in felsefi eserlerini incelemeye adadı ve yenilikçi, kendi şiirsel sesini oluşturan şiirler yazdı. Eserlerinde gerçek adı Durante’yi, Dante olarak kısalttığından bu isimle tanındı.

1300'lerde Dante, siyaset alanında giderek daha aktif hale geldi. 1301'de bir darbe düzenlediğinde, Dante de dâhil olmak üzere önde gelen siyasetçi ve yazarların mülkleri ellerinden alındı. Şehirden sürüldü. Şair; İlahi Komedya, Belagat, Şölen ve Monarşi kitaplarını sürgündeyken tamamladı. İlahi komedya kitabı, resimlere konu olmuş kitaplar arasında.

Hayatının sonlarına doğru Guido da Polenta'nın himayesinde İtalya'nın Ravenna kentine yerleşti ve burada 13 veya 14 Eylül 1321'de sıtmadan öldü.

Dante Eserleri

Genelde yapıtlarının kahramanı olarak, çocuk yaştayken âşık olduğu ve başkasıyla evlenen, 24 yaşında da ölen Beatrice isimli bir kadın karşımıza çıkıyor. Eserlerinde onun adını, sonsuz bir aşk ile bağdaştırıyor. Beatrice'in genç yaşta ölümü, Dante'nin onu ölümsüzleştirmesine sebep oluyor. Ve Dante’nin edebi kişiliğini oluşturuyor.

Latince Eserleri

Belagat (De vulgari eloquentia): İtalyanca’nın önemini, seçkinliğini anlatır.
Monarşi (Monarchia): Laik iktidar ile dinî iktidarı karşılaştırdığı eser.
Mektuplar (Epistulae): Dante’nin yazmış olduğu on dört mektuptan oluşur.
Eklogalar (Eclogae): Doğadan söz edilen kısa şiirlerinden oluşur.
Su ve Toprak Sorunu (Quaestio de aqua et terra): Eserde Dante, suların karadan daha yüksek olamayacağını ifade eder. Bilimsel bir inceleme sayılabilir.

İtalyanca Eserleri

Yeni Hayat (Vita Nuova): Dante’nin, Beatrice’ye duyduğu aşkın psikolojik ve duygusal çözümlemeleri anlatılır.
Şiirler (Rime): Farklı nazım şekilleriyle ele alınmış başlığı olmayan şiirler.
Şölen (Convivio): Felsefi şiirlerden oluşan on beş bölümlük bir eser.
Çiçek (II Fiore): Sevgilinin gül arayışındaki maceralarını, talihsizliklerini ve zaferini anlatır.
İlahi Komedya (La Divina Commedia); Cehennem (Inferno), Araf (Purgatorio) ve Cennet (Paradiso): Hz İsa’nın doğum yıl dönümünde başlayan ve yedi gün süren yolculuğu anlatır. Ruhların ölümden sonraki serüvenini tasvir eder. Dante, eserde ruhlar âlemine seyahat eder.

Dante İlahi Komedya

1308-21 dolaylarında İtalyanca yazılmış uzun şiirler İlahi Komedya’yı oluşturuyor. Genellikle en büyük edebiyat eserlerinden biri olarak kabul edilir. Üç ana bölüme ayrılan anlatı (Cehennem, Araf ve Cennet), Dante'nin karanlıktan ilahi ışığa çıkmasına kadar olan yolculuğunun izini sürüyor.

İnsan hayatı hakkındaki acımasız gerçeği bir şiirselliğe çevirdiği ölümsüz eseri, eleştirmenler, edebiyatçılar, dilbilimciler ve filozoflar tarafından dikkatle incelendi. Yüzyıllar boyunca ressamlara ve heykeltıraşlara ilham veren, sonsuz bir şekilde uyarlanan, alıntı yapılan, referans alınan bir edebi eser olarak önemli yere sahip. Ancak İlahi Komedya sadece yazarlar ve görsel sanatçılar için bir ilham kaynağı değil, İtalyan dili olarak bildiğimiz şeyin yaratıcısı niteliğinde.

İtalya’da; Rönesans'ın, ondan sonraki Reformun ve günümüzdeki hümanizmin yolunu açan kişinin Dante olduğuna inanılıyor. Etik, siyaset teorisi, metafizik, teoloji, İncil tefsiri, edebi tarih, retorik ve estetik açıdan Dante’nin başyapıtı olduğu ise kuşkusuz.

Dante İtalya’da Nasıl Anılıyor?

İtalya; Dante'nin hayatını ve eserlerini, özellikle şairin doğduğu Floransa ve Toskana'da kutlayacak. Dante'nin sürgüne gittiği ve 1321'de gömüldüğü şehir Ravenna'da ise özel etkinlikler düzenecek. Ravenna’daki Dante'nin Mezarı, kutlamaların merkezinde olacak.

Uffizi Galerisi şairin resimlerini içeren çeşitli sergiler düzenliyor. Bunların en büyüğü "Città Dantesca" Forli'daki Musei San Domenico'da yapılacak. "Dante The Vision of Art ” 12 Mart - 4 Temmuz 2021 tarihleri arasında Forli'daki Musei San Domenico'da gerçekleşecek.
Accademia della Crusca (dünyanın en eski dilbilim akademisi), Santa Maria Novella'nın manastırlarında Dante üzerine bir sergi düzenleyecek.
Museo Galileo, Dante’yi bilime bağlayan "Cehennemden İmparatorluğa - Bilimden Şiire Dante'nin Dünyası" adlı bir sergi düzenleyecek.
The Opera di Santa Croce, Dante konulu bir başka sergiye ev sahipliği yapacak.
Floransa'daki Uffizi Galerisi, ziyaretçilere kapalı olan 88 çizimden oluşan bir koleksiyon sanal erişim sağlayarak sergiyi tüm dünya ile paylaşıyor.

Floransa'da gerçekleşen performans etkinliği ise, Dante'nin sözleriyle harekete geçen dansçıların videolarını sosyal medya üzerinden paylaşıyor.
Ücretsiz bir çevrimiçi konferans ile İtalyan sanat ve dil uzmanı Alexandra Lawrence, Dante'nin "yüzyıllardır dünyayı büyüleyen Floransa ile dramatik aşk/nefret ilişkisini" tartışacak. Zoom üzerine düzenlenen konferans, British Institute of Florence tarafından organize ediliyor.
Dante şiirlerinin, her pazartesi 11.00, 13.00, 16.00 ve 18.00'de radyo yayınlarında yayınlanmasına Radio Dante ev sahipliği yapıyor.

Etkinlik takvimi #Dante2021 etiketi ile sosyal medyadan da takip edilebiliyor.

Museo d'Arte della Citta Müzesi: 700. Yıl Özel Dante Sergisi

En büyük etkinliklerden biri Ravenna'daki Museo d'Arte della Città'daki “Sürgün Zamanlarında Sanat” sergisi. Dante'nin 700. ölüm yıl dönümüne özel düzenlenen sergide, şairin seyahatlerinde gördüğü ve yazılarında yer verdiği önemli sanat eserleri sunuluyor. Sergilenen eserler, Louvre ve Uffizi Galerileri de dâhil olmak üzere bir dizi kurumdan ödünç alındı.

Sergi, önemli bir mozaikle temsil edilen Cimabue ve Dante'nin zamanında saygı duyulan sanatçıların eserlerini içeriyor. Sanatçılar arasında Dante'nin tanıdığı Arnolfo di Cambio, Nicola ve Giovanni Pisano ve Giuliano da Rimini yer alıyor. Sergi, temmuz ayına dek ziyarete açık kalacak.

Dante sadece bir edebiyat adamı, bir şair ve bir yazar değil; aynı zamanda bir dilbilimci, bir ilahiyat ve felsefe akademisyeni, İtalyan dilini ve edebiyatını, Batı kültürünü derinden etkileyen bir politikacıydı. Dante'nin yazılarını, büyük şairin asla hayal edemeyeceği bir ölçekte erişilebilir kılan anma etkinlikleri dünyanın dört bir yanında birden çok dilde gerçekleşiyor. 2021 yılının tamamı, özellikle de şairin yaşamı boyunca yaşadığı veya seyahat ettiği şehirlerde, etkinlikler ve kutlamalarla dolu olacak. Yıl boyu devam edecek olan etkinlik programına bu link üzerinden ulaşabilirsiniz.