Son yıllardaki en ilgi çekici dijital verilerden biri olan NFT, dijital ortamdaki ücretsiz pek çok eseri yakından ilgilendiriyor.

Dijital dosyalar kolayca kopyalanabilir ve aslının aynısı şeklinde çoğaltılabilir. Peki bir dijital eserin ilk üreticisinin ya da asıl sahibinin kim olduğunu nasıl tespit ederiz? Bunu yapabilmemizin şu anki tek yolu, eserin blok zinciri ile bir NFT haline getirilmesi.

Ne Tür Eserler NFT Olabilir?

NFT, sanat, spor, müzik ve diğer popüler birçok alanda dijital varlıkları metalaştırmak için kullanılıyor. İlk olarak çıktığı 2015 yılından beri adından sıklıkla söz ettiriyor ve kripto paradan daha farklı bir uygulamaya sahip. NFT sayesinde yeni koleksiyonlar edinebilir ya da dijital varlıklarınızı değerlendirebilirsiniz.

NFT'nin detaylarını öğrenmek ve kavramak için NFT'nin ne olduğu, kullanımı, nasıl paraya çevirileceği ve örnekleri ile birlikte tüm ayrıntıları yazımızda bulabilirsiniz.

NFT Kelimesinin Açılımı Nedir?

NFT olarak bildiğimiz veri birimi, İngilizce'de Non-Fungible Token'ın (takas edilemez jeton, değiştirilemeyen token, değişimi mümkün olmayan para) kısaltması olarak kullanılıyor.

NFT (Non-Fungible Token) Nasıl Ortaya Çıktı? Tarihi

Satoshi Nakamoto tarafından Blockchain (Blok Zincir) teknolojisi ile Bitcoin‘in üretilmesinden sonra, bir dijital devrim gerçekleşti. Kripto paralardan sonra meşhur olan blok zincir teknolojisinin insanlığa getirdiği tek şey bu değildi. 2015 yılında ortaya çıkan NFT de bu kazanımlardan biriydi. 

2015 yılında ilk çıktığında tüm NFT'ler Ethereum tabanlıydı. CryptoKitties'ın çıkması ise 2017 yılında oldu ve değiştirilemeyen token teknolojisi ile adını duyurdu. NFT endüstrisinin büyüme hızının artışı da bu zamanda başladı. 

2020'de NFT'nin piyasa değeri üç katına çıkarak 250 milyon doları aştı. Hatta öyle bir yükselme kaydetti ki, 2021'in ilk üç ayında bu sektör için 200 milyon dolara yakın para harcandı. Bu patlamanın asıl nedeni ise, dijital koleksiyonlarda bir trend haline gelmesiydi.

NFT'nin Çevreye Etkisi

NFT işlemlerinin artması, eleştirel yaklaşımların arasına çevresel etkenlerin de girmesine neden oldu. NFT'ler için kullanılan PoW (Emek İspatı) blok zincirleri ile alakalı hesaplama süreçleri, yüksek enerji gerektiriyor ve küresel ısınmanın artmasına neden oluyor. Blok zincirlerini devam ettirmek için lazım olan enerjinin ürettiği karbon emisyon oranları, NFT pazarında olanları, karbon ayak izlerini tekrar düşünmeye zorluyor.

NFT Nedir? Ne Demektir?

NFT kısaca, türü farketmeksizin bir dijital dosyanın benzersiz ve biricik olduğunu onaylayan, blok zinciri olarak adlandırılan defterlerde depolanan veri birimi anlamına geliyor. Dijital sanat eserlerini ve koleksiyonlarını blok zincirinde hem ticareti kolay hem de doğrulanabilir varlıklara dönüştürüyor.

Bu öyle bir yazılım ki; sanat eserini ya da varlığı tarıyor ve onun eşsiz olduğunu, taklit edilemez olduğunu anlayabiliyor. Dijital eser (ses, görsel, video vb.) blockhain teknolojisi kullanılarak tescilleniyor ve bir token haline geliyor.

NFT olabilecek, NFT sayılabilen varlıklara şunlar örnek verilebilir: Herhangi bir video, tweet, sanat eseri, resim, internet sayfası, sosyal medyada oluşturduğumuz postlar, hikayeler...

Ortak özelliği dijital varlık olmaları olan tüm bu çalışmalar, gerekli şartları sağladığı takdirde bir NFT'ye dönüşebilir. 

Önce kısaca blockhain ve token'ın ne olduğuna bakalım.

Blockchain Nedir?

Blockhain ya da blok zinciri, bir nevi noter hizmeti veriyor ve bir veri kayıt aracı gibi işlev görüyor. Dijital belgelerin kimden kime gönderildiği ve imzası, bu sisteme kayıt oluyor. Böylece takip eden diğer kişiler tarafından tasdiklenen bir belge oluşuyor. Merkeziyetsiz ve hiçbir kişi ya da kurumun himayesi altında olmayan bir sistem. Tüm paydaşların takibi altında oluşuyor.

Blok zinciri, birbirinin devamına dizilen hash kodlarıyla şifrelenmiş olan verilerin, bu zincir sistemine bağlanan milyonlarca bilgisayar tarafından kaydedilmesi sonucu oluşuyor. Yani sisteme bağlı olan tüm bilgisayarlar ele geçirilmediği sürece, blockhain üzerindeki bilginin değiştirilmesi mümkün değil. Bu yolla zincirin bütünlüğü garanti altına alınıyor.

Blockchain Teknolojisi Ne İşe Yarar?

Kim bu eseri ne kadar kopyalarsa kopyalasın, blok zincirinde kayıtlı olduğu için eserin üreticisini ve o anki sahibini tespit edebiliriz. Blockhain teknolojisinin güzel yanlarından biri de, eserin tescilinin kimse tarafından manipüle edilememesi. Bu zincire kaydedilen bilgi aynı anda milyonlarca bilgisayara da kaydediliyor ve bunun değiştirilmesi mümkün değil.

Blockchain Nasıl Çalışır?

Blockhain'i hayal ederken bir kitap düşünün. Bu kitaptan milyonlarca var ve her biri bu kitabın birebir kopyası. Bu kitaba eklenen bir bilgi, otomatik olarak diğer kitaplara da ekleniyor. Aynı zamanda bu kitaptaki bilgiler herkes tarafından onaylandığı için, hakkında şüphe edilmesi imkansız hale geliyor.

Kötü niyetli birinin bu kitapta bir değişiklik yapabilmesi için tüm kitapları ele geçirip güncelleyerek tekrar dağıtması gerekir. Çünkü diğerlerinden farklı veri içeren bir kitap olursa, o artık yanlış ve önemsiz hale gelir. 

İşte blok zinciri de tam olarak o kitap oluyor. Dijital ortamda detaylı matematiksel işlemler ve hash kodu şifrelerinin çözülmesi ile oluşuyor. Eş zamanlı olarak milyonlarca kullanıcı tarafından zincire yeni bir veri ekleniyor ve bu bilgi aynı anda tüm kopyalara da işleniyor. 

Bu işlem, çok güçlü bilgisayarlar ile gerçekleştiriliyor. Aynı zamanda madenci denilen kişiler de yine güçlü bilgisayarlarla bu sistemi destekliyorlar. Bunun karşılığı olarak da kayıt başına çeşitli miktarlarda kripto para ödülü alıyorlar. 

Bu sistem, ulusal ve uluslararası sözleşmelerin, resmi işlemlerin, önemli verilerin ve para alışverişlerinin kaydedilmesini sağlıyor.

Token Nedir?

Token'lar, kendi zinciri olmayan ya da bir zincire bağımlı olan, jeton olarak ifade edilen dijital varlıklar. Token'lar bir birim değere sahip. Bu değer bir oyun ögesi, coin ya da dijital sertifika olabiliyor. Böylece bağlı olduğu blok zincir içinde satılıp alınabiliyor. 

Bugün, dijital eserler token mantığı ile, komisyon olarak ödenen bir kripto para karşılığında sertifikalandırılabiliyor ve blok zincire kaydediliyor. Tam olarak bu token'lara, değiştirme imkanı olmadığı için NFT ismi veriliyor.

NFT'lerin Özellikleri

• Bu açıklamalardan sonra aslında NFT'nin bir kripto para birimi olduğunu söyleyebiliriz. Fakat burada bahsedilen para, bildiğimiz anlamından farklı. Burada değerli herhangi bir varlık para olarak kullanılabilir. Bitcoin gibi kripto para birimlerinden farklı olarak birbirlerinin yerine geçmez, yani değiştirilebilir değildir. 

NFT'nin Dijital Paradan Farkı Nedir?

NFT'nin dijital paradan farkı; her bir NFT'nin birbirinden farklı olacak şekilde tasarlanması. Böylece NFT'ler değiştirilemez ve özgün oluyorlar. Sahibinin izni dışında transfer edilemiyor ya da kopyalanamıyorlar.

• Yeni teknolojiyi sanatla birleştiren NFT'nin bir diğer tanımı da; "normal şartlarda bir koleksiyon değerine sahip olabilecek bir varlığın, dijital dünyadaki yansıması" şeklinde.

NFT ve Telif Hakkı Aynı Şey mi? Farkı Nedir?

Bir kişi çalışmalarını kapsayan bir NFT'yi satabilir, bu NFT'nin sahibi değiştiğinde yeni sahip telif haklarını alamaz. Yani ilk sahip, aynı çalışmanın daha fazla NFT'sini oluşturabilir. Özetle; NFT, telif hakkından ayrı olarak bir sahiplik kanıtlar.

• Aynı zamanda orijinal dosyanın kopyalarına herkes ulaşabiliyor. Asıl NFT dosyasının kopyası, yalnızca NFT'nin sahibi tarafından erişilebilir değil. Yani bir NFT dosyasını görebiliyorsunuz ama ona sahip olduğunuzu ya da onu ürettiğinizi kanıtlamak için blok zincirde bir incelemeye ihtiyacınız oluyor.

İnsanlar Neden NFT satın alıyor?

• Sanat eserlerinin NFT versiyonlarını, imzalı eşyalar gibi düşünebilirsiniz. Biricik ve eşi benzeri yok. Aynı tablonun bir kopyasına aynı imza atılsa bile bunlar eş olamaz çünkü imzanın atıldığı zaman, yer gibi bir çok farklılık ortaya çıkar. 

 

• Her NFT'nin spesifik bir alanı var. Mesela, bir oyun için alınan varlık farklı bir oyunda kullanılamıyor.

 

• NFT'ler çoğaltılamıyor ya da parçalanamıyor. Silinme ya da değiştirilme durumları söz konusu değil ve her ürünün orijinalliği şeffaf bir şekilde izlenip kanıtlanabiliyor.

 

• NFT'nin değeri, eşsiz olmasından geliyor. Yani bir NFT satın alırsanız, başka hiç kimsede eşi olmayan bir dijital varlığa sahip olduğunuzdan emin olabilirsiniz. Bir NFT sahibi olmayı, dijital mecrada orijinal bir kod almak gibi hayal edebilirsiniz.

 

• NFT'ler tamamen dijital nitelikli varlıklar. Nasıl ki bitcoin gibi kripto paraların bir para karşılığı varsa, NFT'lerin de dijital ortamda bir karşılığı var. Bunlar, yukarıda bahsettiğimiz gibi bir resim, bir şiir ya da bir sanat eseri gibi pek çok farklı niteliğe sahip varlıklar olabilir.

 

• Kripto varlıklardan farklı olarak NFT'ler değiştirilemez ve eşsiz. Her biri ayrı özelliklere sahip ve iki varlığın denk olması mümkün değil. Bunu bir maç bileti gibi düşünebilirsiniz. Bir maçta, aynı saatte aynı koltuğa iki bilet verilemez. Ya da iki biletin, görüş açısı, koltuk numarası, tarihi ve izlenecek takımları aynı olacak şekilde değiştirilmesi mümkün değildir.

 

• Koleksiyon kartlarına benzer şekilde NFT'ler de koleksiyon olarak biriktirilebiliyor.

NFT Nasıl Oluşur?

NFT'lerin oluşum süreci ise şu şekilde:

1. Önce kriptografik hash dizilim kayıtları oluşturuluyor. Bunlar, bir veri kümesinin benzersiz olduğunu kanıtlayan bir dizi karakter. Ardından bu kayıtlar önceki kayıtlara diziliyor ve bu sayede tamınlanabilir veri blokları zincirini oluşturuyor.

2. Bu kriptografik işlem süreci sayesinde, bir dijital imza oluşturuluyor ve bu imza ile NFT sahipliği izlenebiliyor. Böylece her dijital dosyanın kimlik doğrulaması sağlanıyor. 

NFT çoğunlukla CryptoKitties geliştiricileri tarafından oluşturulan Ethereum ile uyumlu bir kod olan ERC-721 standardıyla oluşturulur. Bunun dışında yeni geliştirilmiş bir standart daha var; o da ERC-1155. Yeni standartın avantajı ise, yeni fırsatlar ile birlikte çalışma imkanı sunması. Böylece eşsiz ve orijinal varlıklar olan NFT'lerin blok zincirleri birbirleriyle uyumlu hale geliyor ve farklı uygulamalar arasında hızlı ve kolayca transfer edilebiliyor.

NFT'lerin çoğu, Ethereum blok zincirinin bir parçası. Fakat  diğer blok zincirleri kendi NFT sürümlerini de uygulayabiliyor.

NFT Ne İşe Yarar?

NFT, sahte ürünlerin yapılmasının ve çoğaltılmasının önüne geçiyor. Bir dijital varlığın üreticisi ve önceki sahibine kadar orjinalliği konusunda tüm bilgilere sahip olunmasını sağlıyor. 

Mesela bir müzik, kişiden kişiye paylaşılabilir ve bu ücretsiz bir şekilde yapılabilir. Fakat bunun için sanatçıya bir telif hakkı verilmez. Ama NFT olarak sınıflandırılan bir müzik, telif sorununu ortadan kaldırıyor.

Bir blockhain'e kaydedilen dijital eser, NFT haline getirilip bir dijital para misali cüzdanda tutulabiliyor. Ya da başkasına gönderilip satılabiliyor.

NFT Nerede Kullanılır?

NFT'leri şu alanlarda kullanabilirsiniz:

• Oyunlar
• Dijital sanat
• CryptoKitties evreni
• Farklı diğer uygulamalar

NFT Nasıl Kullanılır? NFT Nasıl Alınır?

SuperRare, Nifty Gateway ve OpenSea gibi pazarlardan NFT almak ve buralarda satış yapmak mümkün. Kendi NFT'nizi muhafaza etmek ya da yeni bir NFT almak istediğinizde Trust Wallet benzeri uygulamaları kullanabilirsiniz. Bu sayede NFT'niz ve sahip olduğunuz diğer blockchain tokenlar tek ve belirli bir adres üzerinde yer alabilir.  

NFT Nasıl Yapılır?

NFT yapabilmek için bir dijital cüzdana sahip olmanız gerekiyor. Bir miktar Ethereum satın alarak NFT pazar bağlantısı oluşturabilir, böylece istediğiniz dosyayı NFT dosyasına dönüştürebilirsiniz. 

Sanal ortamdaki bir eseri NFT'ye dönüştürmek için eseri blok zincir ağına kaydetmelisiniz. Bu işlem çoğunlukla Ethereum ağında gerçekleştiriliyor. Ardından NFT'ye dönüştürmek istediğiniz ürün için NFT pazarında oturum açmalısınız. Sonrasında "NFT basılması" denilen dosya yüklemesini yapmalısınız. 

Sonraki aşama, yüklenecek olan NFT'nin değiştirilemez parametrelerini belirlemekte. Bu NFT'den kaç tane üretilecek, bir sonraki satıştan ne kadar kar payı alınacak gibi özellikleri belirlemelisiniz. Ethereum işlem ağı ücretini ödedikten sonra NFT'niz üretilmiş olur. 

Bu işlem için NFT oluşturmakta kullanılan ve NFT pazar yeri olarak isimlendirilen internet siteleri var. Siteler sayesinde kendi NFT'lerinizi oluşturabilir ve burada bulunan koleksiyoncular için satışa çıkarabilirsiniz.

NFT Siteleri, NFT Nereden Alınır? 

Rarible.com

Rarible.com'da pek çok koleksiyoner var ve NFT haline getirdiğiniz eserleri bu kişilere, belirlediğiniz ücret karşılığında satabiliyorsunuz. Aynı zamanda eserlerinizin her birinden istediğiniz kadar kopya oluşturabiliyorsunuz. 

Mintable.com

Bir NFT'yi Ethereum blok zincirine ketdetmek için bir komisyon (Gas Fee) ödemek gerekiyor. Fakat ücretsiz hizmet veren yeni pazar yerleri de var. Mintable.com da bunlardan biri. 

Opensea Nedir?

Opensea da, diğerleri gibi bir NFT pazarı. 2017 yılında kuruldu. Alıcılar burada ücretsiz oalrak NFT oluşturabiliyor, doğrudan satış ya da açık artırma yapabiliyor. Nisan 2021 itibariyle, OpenSea'de 20 milyondan fazla varlık mevcut. Ocak 2022'de 3,3 milyar dolar oldu. Aynı zamanda Android ve iOS için kendi mobil uygulaması var. 

NFT İle Nasıl Para Kazanılır? 

Oluşturduğunuz dijital sanat eserlerini, çektiğiniz bir fotoğrafı, çizdiğiniz bir resmi ya da bestelediğiniz şarkıyı NFT'ye dönüştürerek, küresel pazarlarda satabilirsiniz. NFT sitelerinde çoğunlukla, yeni ürünleri bekleyen koleksiyonerler bulunur. Bunlar, NFT'lerinizi verdiğiniz fiyattan alabilir. 

Neden NFT'lere Yatırım Yapılıyor?

• Bazı pahalı NFT'ler, sosyal medya profillerinde zenginlik göstergesi olarak profil resmi yapılıyor.
• Aynı zamanda birçok insan, bu çevrimiçi topluluğun bir parçası olabilmek adına NFT satın alıyor.
• Bazı belirli NFT'lere sahip olmak, o insanlara özel içeriklere ve canlı etkinliklere erişim imkanı tanıyor. 
• Dijital yatırımcılar da, kısa zamanda büyük miktarda para kazanmak için NFT pazarını kullanıyor. Günümüzde birçok sektörde iş modelleri de NFT ticaretini içerecek şekilde yeniden oluşturuluyor. 
• NFT'ler birden çok defa alınıp satılabiliyor. Fakat her satış işleminde varlığın orijinal sahibine telif ücreti ödeniyor. Tam izlenebilirliğe sahip olduğu için ilk yapandan son sahibine kadar takip edilebiliyor. Böylece NFT her el değiştirdiğinde sanatçı ister %10 ister %50 telif alabiliyor ve bir kazanç sağlıyor.

NFT Örnekleri

Everydays - The First 5000 Days

• NFT teknolojisinin tanıtılması aşamasındaki öncülerden biri olan dijital sanatçı Beeple, NFT'nin en bilinen yabancı örneklerinden biri. Beeple'ın (Mike Winkelmann) NFT eseri, kendisine ait olan birçok eserin birleşiminden oluşuyor. Winkelmann'ın  "Everydays - The First 5000 Days" isimli dijital sanat eseri, 2021 yılında 69,3 milyon ABD dolarına satılmıştı. Bu, bugüne kadarki en yüksek değerli NFT satışıydı.

Geleceğin Kramponu ve Forması

• Yerli NFT örneklerinden en bilineni ise Mesut Özil'in tasarladığı ve NFT ile satılan "Geleceğin Kramponu ve Forması".

 

• NFT pazarında Bored Ape Yacht Club, Cryptopunks ve Cool Cats gibi sanat koleksiyonları bulunuyor. Bunların her biri 10.000 adet dijital sanat eseri ile sınırlandırılmış. İnsanlar NFT endüstrisinde de koleksiyon yapabiliyor. Hatta 2021 yılının Şubat ayında bir LeBron James smaç NFT kartı 208.000 dolara satıldı.

 

• NFT'ler aynı zamanda oyun içi varlıkları temsil etmek amacıyla da kullanılabiliyor. Oyun geliştiricisinin izni olmadan varlıklar alınıp satılabiliyor. Örnek olarak 2021'de Axie Infinity, dijital tapuları için tek satışta 1.5 milyon dolarlık bir satış yaptı.

 

• Müzisyenler de çalışmalarını blok zincirleri üzerinde, NFT'ler vasıtasıyla belirtebiliyor. Filmler de NFT olarak basılabiliyor fakat uzunlukları ve boyut olarak büyük olmaları nedeniyle blok zincirlerinde depolama konusunda zorluklar çıkabiliyor.

NFT Proje Örnekleri

NFT ile ilgili alım satım işlemlerinin yanında bir de proje örnekleri bulunuyor. 

CryptoCrystal

CryptoCrystal, aslında bir kripto maden oyunu. Oyunda görebileceğiniz madencilikler genelde Bitcoin ve Ethereum tarzında. Oyunda kullanıcılar şirketten kazma adında jeton alıyor ve kristal üretimi yapıyor. 

HyperDragons

HyperDragons da bir oyun fakat burada küçük yaratıklar var. Bu oyunda başka takımlara ait olan projeler ile etkileşim kuruluyor ve üç bölümden oluşuyor: Toplama, üretme, tüketme. Oyunda aynı zamanda tahsil edilebilir NFT'nin iş modeli de mevcut. 

CryptoVoxels

Ben Nolan, bir oyun geliştirici. Blok zincirinin kullanıcı deneyimleri üzerindeki etkisini fark ettiği zaman, bu kullanıcılar için dijital bir dünya oluşturma girişiminde bulundu. CryptoVoxels, sanal gerçeklik gözlükleriyle oynanıyor ve oyunda arazi inşası ile birlikte bazı özel malzemelerin satışı yapılabiliyor. 

Rarible

Rarible, amacı sanatseverler ile sanatçıları bir araya getirmek olan bir platform. Blockchain teknolojisiyle güvence altına alınmış. Rarible sayesinde dijital koleksiyonlarınıza alıcı arayabilir, onları satışa çıkarabilirsiniz. 

Kimler NFT Yapabilir?

İsteyen herkes NFT yapabilir. Bir dijital cüzdana sahip olup eseri blok zincire kayıt ettiğiniz sürece istediğiniz kadar NFT yapabilir, satabilir ve alabilirsiniz.

ÖNEMLİ NOT: BURADA PAYLAŞTIĞIMIZ BİLGİLER GENEL NİTELİKTE OLUP, YATIRIM DANIŞMANLIĞI KAPSAMINDA DEĞİLDİR.