İstiklal Caddesi’nde Tünel’e doğru yürürken birçoğumuzun dışındaki işlemelere hayranlıkla baktığı, belki durup fotoğrafını çektiği ancak yapılış hikayesini bilmediği ihtişamlı bir yapıdır Botter Apartmanı. Ayşe Övür’ün “Botter Apartmanı” adını taşıyan romanı, bu apartmanın mimarına, yapılışına ait bilgiler verirken, gerçekte yaşanıp yaşanmadığını hiçbir zaman bilemeyeceğimiz bir öykü de sunar hayalî kahramanlar üzerinden. Kahramanlar Galata’nın ara sokaklarında dolaşır, Galata Mevlevihanesi’nin ayinlerine katılır, Botter Apartmanı’ndan martıları ve Süleymaniye manzarasını seyrederken biz de İstanbul’a tekrar hayran kalır ve romanın geçtiği yerlere gitmek için heyecan duyarız.
Botter Apartmanı’nın Tarihi
Botter Apartmanı’nın Beyoğlu’nun en önemli mimari yapılarından olmasının sebebi, dünyada 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan Art Nouveau akımının İstanbul’daki ilk temsilcisi olarak görülmesi.
Binanın mimarı İtalyan Raimondo D’Aronco, 1893- 1909 yılları arasında İstanbul’da yaşamış ve Botter Apartmanı haricinde birçok önemli yapıya imzasını atmış. D’Aronco’nun İstanbul’a gelmesinden kısa bir süre sonra gerçekleşen 1894 depremi, II. Abdülhamit’in isteği üzerine mimarın depremden zarar gören tarihî eserlerin onarımında yer almasını ve pek çok yeni eserin de inşasını üstlenmesini sağlamış.
Botter Apartmanı’nın yapılış hikayesine gelecek olursak; bina esasen II. Abdülhamit’in terzisi ve aynı zamanda modacı olan Jean Botter’in oturması ve moda evi açması için 1900 yılında yaptırılmış. 19. yüzyılın sonlarında Hollanda’dan İstanbul’a gelen Jean Botter, bu apartmanın zemin katında hem Türkiye’deki ilk modaevi olan Botter Modaevi’ni işletmiş, hem de üst katlarında ailesi ile birlikte yaşamına devam etmiş. Bu özelliğiyle Botter Apartmanı, daha çok Avrupa’da rastlanan aynı binada hem işyeri hem konut bulunması uygulamasının gerçekleştiği İstanbul’daki ilk yapıdır.
Romanda da önemli bir yere sahip olan binanın dış cephesindeki süslemeler Botter Apartmanı’nın yanındaki diğer apartmanlardan hemen ayırt edilmesini sağlar. Bitki motifleri, çiçeklerle bezenmiş insan başı figürleri insanda hem hayranlık hem de binanın içini gezme isteği uyandırır. Ancak 1960 yılında bir banka şubesi olarak kullanılan Botter Apartmanı günümüzde maalesef kullanılmamakta, restore edilmeyi beklemektedir.
Botter Apartmanı Romanı
Arkeoloji ve Eskiçağ eğitimi alan Ayşe Övür, edebiyat ve tarihin arasındaki sıkı bağlantıyı romanında yansıtmış. Elbette romandaki karakterler ve olay örgüsü hayali, ancak karakterlerden birinin mimar D’Aronco olması, romanın Botter Apartmanı’nda geçmesi, romanda Galata ve İstiklal Caddesi’ne ilişkin pek çok unsurun bulunması okuyucunun gerçeklik algısını güçlendiriyor.
Roman iki farklı zaman üzerinden ilerliyor: Mimar Raimondo D’Aronco’nun binayı inşa ettiği dönem ve Raimodno’nun torunu Esta ile Botter Apartmanı’nda yaşan Psikolog Kaan arasındaki aşk hikayesinin geçtiği günümüz.
Botter Apartmanı’ndaki Kadın Figürü ve Hüzünlü Hikayesi
Roman günümüzde ilerlerken yazar sık sık geçmişe gider ve mimar Raimondo ile yorgan dokumacısı Nazlı arasındaki hikâyeyi anlatır.
Sultan Abdülhamit tarafından kendisine Botter Apartmanı’nı inşa etme görevi verildiğinde Raimondo’nun “hayalinde kırmızı güller vardı, iç içe geçmiş dallar, yapraklar. Kurdeleler sarkacaktı yukarıdan aşağıya, şerit şerit, gökyüzünden inen yollar gibi… Küçük balkonlar, köpüklenen dalgalar gibi ahenk atacaktı binasına. Bir kadın yüzü olacaktı, gururlu, vakur. Bir o kadar da şefkatle bakacaktı yukarıdan insanlara. Tıpkı rüzgârda saçları dalgalanan bir kraliçe gibi, tıpkı çekik gözlü yorgancı kız gibi…”
İşte Botter Apartmanı’nın dış cephesindeki kadın figürünün hikayesi budur. Raimondo Nazlı ile konuşmadan göz göze geldiği birkaç saniyede Nazlı’nın yüzünü ezberlemiş, binanın cephesine işlemek için aradığı Eskiçağ ilahesini onun suretinde bulmuştu, “Botter Apartmanı ayakta durdukça insanlar onu hep bir Eskiçağ ilahesinin gölgesi sanacaktı… Hiç kimse onun elleri parça parça yaralı bir çamaşırcının kızı olduğunu bilmeyecekti…”
Apartmanın inşası bitince Raimondo İtalya’ya döndü, arkasında yarım kalmış hayalleriyle Nazlı’yı bırakarak. Nazlı’nın artık tek bir hayali vardı, yüzünün her bir ayrıntısının duvarlarına işlendiği Botter Apartmanı’nda yaşamak! Çok çalıştı, o apartmandan bir daire satın aldı. Ama “Yüzünüz apartmandaki kadına ne kadar benziyor!” diyenlere verecek cevabı yoktu…
Geçmişin İzinden Gidenler
Romanın ana kahramanları olan psikiyatrist Dr. Kaan M. Yamaner ve Raimondo’nun torunu Esta’yı bir araya getiren aslında ikisinin de geçmişin peşinden gitmeleridir. Kaan, İngiltere’den döndükten sonra modern bir evde yaşamak yerine aile yadigârı Botter Apartmanı’na yerleşir ve kalbinin derinliklerinde bir yerde Botter Apartmanı ile arasında bir bağ olduğuna inanır. Esta da İtalya’da büyükbabasının defterlerini okumuş, ailesinin ona anlattığı İstanbul masallarını dinleyerek büyümüş ve sonunda dedesinin meydana getirdiği en güzel eserlerden biri olan Botter Apartmanı’nı görmek için İstanbul’a gelmiştir.
Kaan ve Esta’nın geçmişe bağlılıkları ve özellikle de Botter Apartmanı’nın onlar için önemi aralarında farklı bir yakınlık doğurur. Ancak bu apartmanın Kaan ve Esta için sakladıkları farklıdır. Botter Apartmanı Kaan’ın ailesinin yaşadığı tüm travmalara ve kavgalara tanıklık etmiş, aile sırlarını duymuş, kahkahaları ve hıçkırıkları duvarlarına hapsetmiştir. Esta için ise apartmanın bodrumunda onlarca yıl saklı kalan eşyalar geçmişin perdelerini aralayacaktır.
Botter Apartmanı adı üstünde bir roman. Ama biliyoruz ki bu apartmana Raimondo’nun yetenekli elleri şekil verdi, Jean Botter’in Modaevi ve aile üyeleri ile yaşayan ve hayat dolu bir eve dönüştü. İçindeki kahramanların isimleri ve hikayeleri farklı olsa da Botter Apartmanı çok şey gördü ve geçirdi. Bu nedenle romanın okuruna düşen, İstiklal Caddesi’nden her geçişinde apartmanı hâlâ koruyan o Eskiçağ ilahesine ve orada yaşamış tüm eski ruhlara selam vermek.
Görsel Kaynaklar
Yazılı Kaynaklar
Botter Apartmanının tarihi ve Raimondo D'Arancoya ilişkin bilgiler
BENZER YAZILAR
Tarihte Bilinen İlk Kitap Yakma Vakası
Konfüçyüs düşünce tarzını sansürlemek için Çin Hükümdarı Qin Shi Huang’ın, korkusundan tüm kitapları aleve verdiği M.Ö. 213-216 tarihli olay.
@iyikiokumusum yayında
15 Ekim 2019 tarihinde takipçilerimize "Bugün karşıma çok güzel bir şey çıktı" dedirtmenin arzusuyla bir araya geldik. Kısa sürede büyüyüp koca bir aile olduk.
