Peyami Safa’nın Server Bedi adıyla yayınladığı Kartal İhsan öyküleri incelenecek.

Yazar: Emre Tarduş - İstanbul Bilgi Üniversitesi

Peyami Safa Kimdir?

Peyami Safa, 1889 yılında doğmuş, 1961 yılında vefat etmiştir. İsmini, Geç Osmanlı Dönemi’nin önemli şairlerinden Tevfik Fikret koymuştur. İlköğretime devam ettiği zamanlar, sağ kolunda kemik veremi ortaya çıkmış, bu gerçeklik kendisinin öğrenimine devam etmesini bir süre önlemiştir. 1910 yılında, Fatih’te bulunan Veda İdadisinde lise öğrenimine başlar, ilk hikâye ve roman denemeleri de bu yıllardadır. Lise öğrenimine de hastalık ve geçim sıkıntısı dolayısıyla devam edemedi. 1918 yılında, abisiyle beraber Yirminci Asır gazetesinin kuruculuğunu üstlendi. Gazetecilik mesleğine Cumhuriyetin ilanından sonra çeşitli gazetelerde devam etti. Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih-Harbiye önemli eserleri arasındadır.

Peyami Safa’nın Müstear Adı: Server Bedi

Peyami Safa’nın çok fazla eser kaleme alan bir yazar olduğu bilinmektedir. Özellikle, Server Bedi adını kullanarak yazdıkları sayfa sayısı açısından fazlasıyla hacimlidir. Peyami Safa’nın bu yola başvurmasının sebebi ise ekonomik zorluklar olarak yorumlanabilir. Server Bedi külliyatı, daha çok Cingöz Recai gibi anti-kahramanlarıyla bilinse de bu durumun istisnası da vardır ve bu yazının konusu da bu tek istisnadır.

Kartal İhsan’ın Kimliği ve Karakter Özellikleri

Polis Hafiyesi Kartal İhsan’ın Maceraları, fazlaca Sherlock Holmes’e öykünen ve bunu saklama ihtiyacı hissetmeyen bir metindir. Doğal olarak, ana karakter Kartal İhsan da bu öykünmeden nasiplenecektir. Kartal İhsan, her ne kadar kariyerine polis teşkilatında başlasa da yazar Server Bedi ile tanıştığında çoktan bu görevden ayrılmıştır, polis hafiyesi sıfatıyla nitelen bir özel dedektif olmuştur. Ayaspaşa’da yaşaması ve ek bir mesleğe ihtiyacı olmaması düşünülürse, kendisi imkân sahibi bir birey olarak düşünülebilir. Dönemin, modern biliminden fazlasıyla faydalanır, Erol Üyepazarcı’nın sunuştaki nitelemesiyle psikoloji ve fizyonomide meleke sahibidir. Elbette, bu özelliklerden biri bile Sherlock Holmes karakterinde olmayan özgün tavırlar değildir, bu liste uzatılabilir ama sonuç değişmeyecektir. Yine de bir farklılıktan söz etmemiz gerekirse, Kartal İhsan’ın suçu çözümlemekle, Sherlock Holmes’un vakanın güzelliğiyle ilgili olduğu söylenebilir.

Server Bedi, Dr. Watson İlişkisi

Dr. Watson nasıl ki Arthur Canon Doyle’un Sherlock öyküleri için seçtiği anlatıcıdır, Server Bedi de Kartal İhsan hikâyelerinde bu tarz bir rol edinir. İki anlatıcı da maceralarını takip ettikleri suç çözücülere hayranlık duyar, bahsi geçen dedektiflerin esrarengiz zihin yapılarını çözmeye çalışır. Fakat şunu da vurgulamalıyız ki Dr. Watson, daha güçlü bir karakterdir, öncelikle dostu olarak gördüğü dedektife yardım edecek doktorluk gibi bir mesleği vardır, ayrıca pratik akla daha yoğun biçimde sahipmiş gibi görünür. Server Bedi ise bir takipçidir olayların çözülmesine hiçbir etkisi yoktur.

Kartal İhsan Maceralarının Güçlü ve Zayıf Tarafları

Polis Hafiyesi Kartal İhsan’ın Maceraları, bir metin olarak gücünü en fazla rahatça okunabilir bir metin olmasında gösterir. Erol Üyepazarcı’nın taktığı adla onparalık öykülerin vaadi de budur, hızlı ve keyifli okuma. Yine de Kartal İhsan metninin bariz zayıf tarafları vardır. Öncelikle, klasik polisiye her ne kadar maceranın sonunda adaletin sağlanacağını vaat etse de her zaman metnin içine acaba sorusunu gizler ve adaletin sağlanıp, sağlanmayacağı şüphesini yaratır. Kartal İhsan ise yenilmez bir kahraman gibi görünür ve bu bir polisiye metin için doğru görünen yol değildir. İkinci en büyük eksiklik ise daha önceki başlıklarda değerlendirdiğimiz gibi karakterlerin özerkliğinin eksikliğidir. Son tahlilde ise Kartal İhsan hikâyeleri, büyük bir edebi devrim üretmese de gözden kaçırılmaması gereken yapıtlardır.