1950'lerin Amerika'sında geçen, kadın erkek eğitim eşitliği ve basmakalıp eğitim sisteminin yanlışlığını anlatan bu filmi sizler için eleştirdik.

Yazar: Esma Nur Beylen - İstanbul Üniversitesi

Mona Lisa Smile Filmi Hakkında Genel Bilgi

Mona Lisa Smile, 2003 yılında Amerika’da vizyona girmiştir. Columbia Pictures tarafından yapılmış olan filmin yönetmeni Mike Newell’dır. Başrollerinde ise Julia Roberts, Julia Stiles ve Kirsten Dunst rol almaktadır. Filmin adını da taşıyan “Mona Lisa Smile” ifadesi filmde gelecekleri ile ilgili mutlu gözüken ancak yaşayacakları hayatın istedikleri hayat olup olmadığından emin olmayan kadınlar anlamında kullanılmıştır. IMDb puanı 6,5/10 olan filmi online platformlar üzerinden izleyebilirsiniz.

Mona Lisa Smile Konusu ve İncelemesi

Film 1953 yılı Amerika’sında, Pearl Harbor saldırısı sonrasındaki dönemde geçiyor. Sanat tarihi bölümünden mezun, öğretmen Katherine Watson; Massachusetts'te bulunan kadınlara özel liberal sanatlar üniversitesi olan Wellesley Kolejinde öğretmenliğe başlıyor.

Katherine ilk dersinde sınıftaki tüm öğrencilerin tüm müfredatı ezbere bildiğini ve sorduğu tüm soruları henüz kendisi öğretmeden cevapladığını fark ediyor. Öğrencilerinin zekâsı karşısında şaşkına dönen Katherine onları mevcut müfredat ile eğitemeyeceğini anlayıp, kendine özel bir eğitim ile görünen sanatla değil görünmeyen, hissedilen sanatla tanıştırıyor.

Bu kısımda “Hiçbir kitap size ne düşünmeniz gerektiğini söyleyemez” sözü ile film, basmakalıp eğitim sistemine de dikkat çekiyor. Bu süreçte kızları da daha yakından tanımaya çalışan Katherine okulun ve toplumun aslında kızları okumaya değil, daha iyi bir eş bulmaya yönlendirdiğini fark ediyor.

Kızların da bu yönlendirmeler doğrultusunda hareket ettiğini gören Katherine “Ben buraya geleceğin başkanlarını yetiştireceğimi düşündüğüm için geldim ancak anladım ki burada bizden istenen, sadece gelecekteki başkan eşlerini eğitmemizmiş.” sözü ile dönemin kadınlara bakış açısını dile getiriyor.

Öğrencileri toplumun değil, kendilerinin istedikleri şekilde yaşamalarını öğütleyen Kathrine, bir klasik olarak baskıcı okul müdürlüğü tarafından zorluklarla karşılaşıyor. Ayrıca film Katherine’in özel hayatına ve çevresindeki öğretmenlerle olan durumuna da dikkat çekmiş.

Film eleştirmenler tarafından Ölü Ozanlar Derneği’ne benzetilse de filmin atmosferi ondan biraz daha farklı. İki film de bazı yerlerde benzer konulardan bahseden, bazı yerlerde ise konuların oldukça farklı taraflara parmak basan ancak aynı atmosferden oluşan filmler.

Ayrıca film 50'ler havasını çok iyi yansıtan giysiler ve müziklere de sahip. Ara ara romantikleşse de film çoğu zaman ciddiyetini koruyor. Klasik idealist öğretmen konusunun farklı bir versiyonu olan bu film kesinlikle izlenilmesi gereken klasiklerden olmasa da izlenildiğinde güzel bir duygu bırakacak cinsten.

-Spoiler-

Film, sonunda karakterlerimizin verdiği kararlar ile klişelikten uzaklaşıyor. Geleneksel birisi olan Betty, notları mükemmel olmasına rağmen baskıcı annesine benzemekten kaçamıyor ve onun istediği şekilde biriyle evleniyor. Mükemmel bir düğün yapan Betty, yaptığı tüm tercihlerin tamamen kendi fikri olduğunu düşünüyor ve onu eleştiren öğretmeni Katherine’i ve çevresinde onun yaşam tarzından farklı olan herkesi küçük düşürmeye çalışıyor.

Ancak filmin sonunda kocasının kendisini aldatması ve bunu bilen annesinin bile bunu örtbas etmeye çalışması üzerine, neyin doğru neyin yanlış olduğu üzerinde karara varıp, önceden yapanları oldukça eleştirdiği boşanma davasını açıyor. Bu şekilde sonunda kendine ve kendi hayallerine ait yeni bir yaşam kurmakta bir adım atıyor.

Bir diğer karakter Joan ise filmin başından beri okulun sisteminden daha uzak bir karakter. Onun da notları mükemmel ve içten içe Yale Hukuk Fakültesi'nde okumak istiyor. Katherine, Joan’ı hukuk okuması için teşvik ediyor ve kabul edilmesini sağlıyor.

Ancak Joan gizlice evleniyor ve hukuk okuma planlarını bir kenara bırakması zorunda olduğunu düşünüyor. Katherine ona hem okuyup hem evlenebileceği şeklinde bir teklifle geldiğinde ise klişelerden farklı bir şekilde bunu reddediyor. Ayrıca filmde ironik olarak başlarda okumak isteyen herkesi eleştiren Betty, Yale Hukuk Fakültesi'ne başvurmak istediğini söylüyor.

Film burada aslında mutlu olacağın tercihleri yapmanın her şeyden önemli olduğu mesajını veriyor ve tek bir yola yönlendirmeyerek farklı bakış açılarının da olabileceğini gösteriyor. Kapanış sahnesi olarak da Katherine kalbinin sesini dinleyip okuldan ayrılıyor ve yeni mezun olmuş öğrencileri onu bisikletleri ile geçiriyorlar.

Mona Lisa Smile Yönetmeni

Filmin yönetmeni, BAFTA En İyi Yönetmen Ödülü sahibi aynı zamanda Donnie Brasco ve Harry Potter ve Ateş Kadehi filmlerinin yönetmeni Mike Newell’dır.

Mona Lisa Smile Oyuncu Kadrosu

Filmin oyuncu kadrosu; Julia Roberts (Katherine Watson), Kirsten Dunst (Elizabeth "Betty" Warren), Julia Stiles (Joan Brandwy) ve Maggie Gyllenhaal (Giselle Levy) şeklindedir.