Mağlova Kemeri

İstanbul'da tarihi ve doğayı birleştiren mekanlardan Mağlova Kemeri. Mimar Sinan'ın baş yapıtlarından biri. Yaklaşık 500 yıldır ilk günkü gibi ayakta ve İstanbul'a su taşımaya devam ediyor. Uzmanlar, Mimar Sinan Selimiye ve Süleymaniye Camii'lerini yapmasaydı da yalnızca Mağlova Su Kemeri'ni yapsaydı, yine de dünyada bu kadar tanınacağını ifade ediyorlar. 

Mağlova Kemeri Tarihi

İstanbul'da Sultangazi ilçe sınırları içinde bulunan Mağlova Kemeri, Alibey Deresi ile oluşan Alibey Barajı üzerinde, Cebeciköy yakınlarında bulunuyor. 1555-1562 yılları arasında inşa edilen su kemeri, günümüzde hala İstanbul'a su taşımaya devam ediyor. Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle inşa edilen kemer Dünya Su Mimarisi'nin baş yapıtlarından biri olarak kabul ediliyor. 

Mağlova Su Kemeri'nin üstten görünüşü, 2021.

İlk inşa edildiği zamanlarda bir su yolu üzerinde olduğu bilinse de kemerin olduğu nokta, suların sürekli bulunduğu değil, dönemsel olarak aktığı bir yermiş. Daha sonra Alibeyköy Baraj Gölü projesiyle burada biriken bir göl suyu oluşturulmuş. Günümüzde bu su, Mağlova Su Kemeri'nin dörtte birini kapatıyor.

Kaynaklar, Mağlova Kemeri'nin dünya su mimarisi yapıları içinde mimarlık, mühendislik ve estetik açısından bir şaheser olduğunu, dünyada başka bir benzerinin olmadığını söylüyor. Öyle ki, Mimar Sinan'ın Selimiye ve Süleymaniye Camii'leri ile aynı değerde görülüyor. 

Batılı bazı kaynaklar Mağlova Kemeri'nden Justinien Kemeri olarak bahsedip bir Bizans yapısı olduğunu iddia etse de, mimari formu ve bilginin kaynaklarla desteklenememesi sayesinde bu konu reddedildi.

Mağlova Su Kemeri Mimari Yapısı

Mağlova Kemeri toplamda yaklaşık 260 metre uzunluğunda ve 35 metre yüksekliğinde. Dönemsel olarak değişse de su içerisindeki derinliği yaklaşık 18 metre. Yani Mağlova Kemeri temelden itibaren yaklaşık 16 katlı bir bina boyutunda. 

İki sıralı kemer şeklinde inşa edilen Mağlova Su Kemeri, hem alt hem de üst kısmında toplam 8 büyük, 8 küçük göz bulunuyor. Bu gözlerden büyük olanları 18,4 metre genişliğinde, küçükler ise 13,4 metre. Suyla temas eden kısımda 5 ayak üzerine yerleşen köprüde hafifletme kemerleri ve küçük kemerler ile birlikte toplamda 33 kemer bulunuyor. 

Mağlova Su Kemeri'nin yandan görünüşü, 2021.

Su taşımak amacıyla inşa edilen her su kemerinde olduğu gibi Mağlova Kemeri'nin üzerinde de bir isale hattı bulunuyor. Kemerin en üst noktasında, direkt kemere temas ederek akan suyun geçtiği galerinin üstü kapalı ve içi de su geçirmez bir sıvı ile kaplı. Buradan gelecek olan fazla suyun kemere zarar vermeden kolaylıkla deşarj edilebilmesi için bir sistem kullanılmış. 

Yazılı belgelere göre 1563 yılında İstanbul'da gerçekleşen şiddetli kasırgada birkaç kemerle birlikte Mağlova Su Kemeri de büyük zarar görmüş ve Mimar Sinan tarafından ikinci kez inşa edilmiş. Sinan, burada yeni bir sistem kullanmış ve o dönemdeki büyük bir akıntıya dayanacak şekilde bir mimariyle kemeri tasarlamış. Uzmanlar ise o dönemde bu mimarinin bir mucize olduğunu söylüyor. 

Mağlova Su Kemeri ayakları, 2021.

Mağlova Kemeri'ni bir mühendislik harikası yapan bu sistem duvar kalınlıkları ve ayak genişlikleri. Eski dönemlerde kemerleri daha dayanıklı hale getirmek için çok kalın ve yukarıdan aşağıya değişmeyen duvarlar inşa edilirdi. Fakat Mağlova Kemeri'nde farklı bir teknik kullanılmış. Duvarlar üst kotta daha inceyken, temele doğru genişlikleri artırılmış. Böylece yapının dayanıklılığı ve stabilitesi artmış. Buna ek olarak diğer kemerlere nazaran duvar kalınlıkları daha ince tutulmuş ve ayaklar kemere dik olacak şekilde genişletilmiş. Böylece piramidal bir etkiyle yapı hem hafifletilmiş hem de sağlamlaştırılmış. 

Aynı zamanda bir taşkın ya da sel durumunda ayakların zarar görmesini önlemek için her ayağa üçer tane hafifletme kemeri eklenmiş. Ayakların uçları da üçgen bir formda üretilmiş. Böylece gelen suyun yarılarak sağa ve sola yönlendirilmesiyle köprü ayağına birikmesi ve zarar vermesi önlenmiş. Ayrıca Mimar Sinan'ın yaptığı camilerde bulunan ses akustiği Meğlova Kemeri'nde de bulunuyor. 

Mağlova Su Kemeri engel duvarı, 2021.

Mağlova Kemeri'nin en üstünde hayvan ve insan geçişini önlemek için iki engel duvarı bulunuyor. Günümüzde fotoğraf çekmek isteyen insanlar tarafından bu duvar aşılsa da bunu yapmak yasak ve tehlikeli. Fakat kemerle birlikte vadiyi aşmak isteyenler için üst katta bir geçit bulunuyor. Bu kısma kemerin bir tarafında üst kattan giriliyor, diğer tarafında alt kota kadar alçalıyor ve vadinin diğer tarafına çıkılıyor. 

Mağlova Su Kemeri Nerede? Mağlova Su Kemeri Nasıl Gidilir?

Kemerburgaz Kent Ormanı

Mağlova Su Kemeri, hem Eyüp hem de Sultangazi ilçeleri sınırlarında yer alıyor. Eskiden buraya ulaşmak için 15 dakikalık bir yürüyüşle orman yolunu aşmanız gerekiyordu. Fakat 26 Ekim 2019 tarihinde Kemerburgaz Kent Ormanı'nın açılması ile buraya hem araçla hem de yürüyüş ile ulaşım imkanı açıldı. 

1. Rota: Kemerburgaz Kent Ormanı

Mağlova Kemeri'ne nasıl gidilir sorusunun cevabı da Kemerburgaz Kent Ormanı'ndan geçiyor. Toplam 5.500.000 metrekarelik bir alanda bulunan orman içerisinde, kemere giden bir rota bulunuyor. Yürüyerek gitmek isteyenler için yaklaşık 30-35 dakikalık olan yolculuk, araba ile çok kısa bir sürede tamamlanıyor. Bu yol, kent ormanının içerisinde olduğu için araçla gitmek için de yürümek için de oldukça uygun ve güvenli. 

Mağlova Kemeri'ne ulaşmak için Kemerburgaz Kent Ormanı'na vardıktan sonra alan içerisine giriş yaparak tabelaları takip etmeniz yeterli. Ormanın otoparklarını, eğlence noktalarını ve piknik alanlarını geçtikten sonra Mağlova Kemeri'nin tepeden seyredebileceğiniz bir noktaya ulaşıyorsunuz. Burada durup Alibeyköy barajı ile birlikte kemerin manzarasının keyfini çıkarabilirsiniz. 

Mağlova Su Kemeri seyir terasından bir görüntü, 2021.

Kemerin içine gitmek ise biraz meşakkatli çünkü yasal olduğunu hissettirmeyen toprak bir yol ile ulaşılıyor. Pek güvenli ya da konforlu olduğunu söyleyemesek de, bu eseri yakından görmek için değeceğini düşünüyoruz. Seyir terasının hemen yanından, tellerin dışından ulaşılan toprak yol, önce su kemerinin en üst noktasına, su hattının geçtiği ve ilk engel duvarının bulunduğu noktaya çıkıyor. Burada Alibeyköy Deresini köprünün iki tarafında görmek mümkün. 

Mağlova Su Kemeri'ne giden patika yol, 2021.

Çalılıkların içerisinden aşağıya devam eden toprak yolda, çok eski gibi görünen ve yer yer zarar görmüş merdivenler bulunuyor. Bu noktada dikkatli ve kontrollü hareket etmek gerekiyor çünkü ayağınızın kayma ihtimali çok yüksek. Fakat neyse ki yolculuk çok uzun sürmüyor, iki dakikaya kalmadan yayaların vadiyi aşması için kemerin içine açılan geçite ulaşabiliyorsunuz. 

Mağlova Su Kemeri'nde bulunan geçit, 2021.

Buradan ilerleyerek aşağı inen merdivenlerden alt kota geçerek, kemerin diğer ucuna, direkt ormanlık alan içerisine çıkabilirsiniz. Seyir terasını arkanıza aldığınızda sol tarafa giden bir yol bulunmuyor fakat sağ tarafa doğru ince bir patika uzanıyor. Bu yolu takip ederseniz Mağlova Su Kemeri'ni su seviyesinden ve daha geniş bir açıyla görme imkanı bulunuyor. Yolun devamı ise, yazının devamında bahsettiğimiz ikinci ulaşım alternatifine, taş ocaklarına bağlanıyor. 

2. Rota

Bunun dışında Mağlova Su Kemeri'ni görebilmek için iki ulaşım rotası daha var fakat bunlar pek konforlu yollar değil. İlk olarak taş ocakları olarak bahsettiğimiz rota, Sultangazi'deki Cebeci Köyü içerisinden, buradaki taşocağı yollarını takip ederek katediliyor. İstanbul içinden gelenler için uzun sayılabilecek bu güzergahta kemere yaklaştıkça küçük yönlendirme tabelaları bulunsa da, taş ocağından dolayı aşınmış yollara sahip. Ayrıca kemerin yakınına araba ile ulaşım mümkün değil, Alibeyköy Deresi'nin içeriye doğru uzanan bir kolunun oluşturduğu bir bataklığın yanına kadar gidilebiliyor. Bu noktadan sonra patika bir yol, Mağlova Kemeri'nin sağından çıkan yol ile bağlanıyor. Arabanızı bıraktığınız noktadan kemere varmak yaklaşık 15 dakikalık bir yürüyüş gerektiriyor. 

Mağlova Su Kemeri iç manzara, 2021.

3. Rota

Mağlova Su Kemeri'ni görebileceğiniz bir diğer seçenek aslında pek sağlıklı görünmüyor. Hasdal-Kemerburgaz otoyolu üzerinden ayrılan bir toprak yol bulunuyor. Eyüpsultan ilçesi sınırlarında, bir orman içinde ilerleyen bu yol oldukça ıssız ve konforsuz. Sonunda da Mağlova Kemeri'ni yalnızca uzaktan görebileceğiniz bir noktaya çıkıyor. Bu noktaya ulaşmak için bile yaklaşık 20-25 dakikalık sürüş gerekiyor ve herhangi bir yönlendirici tabela bulunmuyor. Yol araçlar için hiç uygun değil ve köprüye direkt ulaşabileceğiniz başka bir güzergah ile bağlanamıyor. Kısacası bu, gidilmemesi önerilen bir rota. 

Mağlova Kemeri Giriş Ücreti

Eğer bahsettiğimiz rotalardan ikincisini tercih ederseniz, Mağlova Kemeri'ni görmek ve içini gezebilmek için herhangi bir ücret talebi ile karşılaşmazsınız. Fakat bahsettiğimiz birinci rotada kemeri gezmek için bir ücret talep edilmese de, Kemerburgaz Kent Ormanı içerisinden ulaşım sağlandığı için, ormanın girişinde bir ücret talep ediliyor. Eylül 2021 itibariyle bu ücret araba başına 15 TL. Aracın sınıfı değiştikçe bu fiyat da değişiyor. Kent ormanından çıkarken ödediğiniz bu miktar sadece Mağlova kemerine ulaşmak için değil. Bir kere giriş yaptıktan sonra orman alanı içerisinde bulunan imkanlardan faydalanabilir ve dilediğinizce zaman geçirebilirsiniz. 

Mağlova Kemeri Hatıra Parası

2005 yılında tarihi yerin anısına 5.000 adet, 20 Türk Lirası değerinde Mağlova Kemeri Hatıra Parası bastırıldı. 925 ayar gümüşten imal edilen bu paralar günümüzde koleksiyoncular tarafından yüksek değerlere satılarak el değiştiriyor. 

Mağlova Ne Demek?

Mağlova'nın kelime anlamı da, köprüye verilen ismin de tam olarak nereden geldiği bilinmiyor. Tarihte Alibey Deresi'nin eski adının "Makhleva" olduğu biliniyor. Fakat farklı kaynaklar Mağlova Kemeri'ni "Moğolağa Kemeri", "Muâllak Kemer", "Muallakemer" ya da "Muğlava" olarak da adlandırıyor. Muallak kelimesinin anlamının "asılmak, asma" olduğuna dikkat çeken uzmanlar kemerin bu isimle anılması gerektiğini söylese de halk arasında kabul görmüş olan Mağlova Kemeri ismi daha çok kullanılıyor. 

Kaynaklar

Aygün, A. (2018). Kırkçeşme ve Taksim Su Yollarına Ait Anıtsal Yapıların Belgelenmesi ve Koruma Önerileri.

tr.wikipedia.org, web.archive.org