Küçüksu Çeşmesi (1855)

Dolmabahçe Sarayı Saltanat Kapısı (1854)

19. yüzyıldan, bizlere eski İstanbul'a dair çok geniş bir fotoğraf arşivi hediye eden James Robertson'ın en az bir fotoğrafını hepimiz görmüşüzdür. Bir dönemi anlamak ve tarihini kavrayabilmek için fotoğraflar çok değerli bir araçtır. İstanbul'a dair 1800'lerden kesitler sunan, dönemi daha iyi anlamamıza olanak tanıyan James Robertson'ı ve hikayesini sizlerle paylaşmak istiyoruz. 

James Robertson (1813-1888)

James Robertson 1813 yılında İngiltere'de doğdu. Meslek hayatına Londra Kraliyet Darphanesi'nde model tasarımcısı ve gravürcü olarak başladı. 1840 yılına kadar Londra Darphanesinde tasarımlar yaparak geçimini sağladı. Londra'daki mesleki yaşamı boyunca tasarımını yaptığı dört farklı madalya Kraliyet Akademisi'nde sergilendi.  

Robertson'ın İstanbul'la Tanışması

Dönemin padişahı Sultan Abdülmecid 1840 yılının Nisan ayında Osmanlı Darphanesi'ni yenileme kararı aldı. Sultan Aldülmecid yenileme işleminin uzman bir ekip ve son teknoloji ile yapılmasını istediği için tüm çalışan kadrosu ve makinelerin Londra Kraliyet Darphanesi'nden getirilmesini istedi. Dönemin usta gravürcusu William Wyon tarafından yetiştirilmiş olan Robertson da bu vesileyle 1841 yılında İstanbul'a geldi. 

Başhakkak olarak başladığı görevinde ilk yeni altın paralar 17 Ocak 1843'te basıldı. Osmanlı gümüş ve altınına tasarımlarıyla yeni bir yön verdi. Özverili ve başarılı çalışmalarını Sultan Albülmecid, Robertson'a İftihar Nişanı vererek ödüllendirdi. 

Dikilitaş - Sultanahmet

Fotoğrafçılık serüvenine geldimizde Robertson'ın fotoğrafçılığa nasıl merak saldığı ile ilgili bir bilgi kayıtlarda yok. Ancak hobi olarak başladığı bu yeteneği kendisine kısa sürede uluslararası bir ün kazandırmış. 

Nusretiye Camisi- Tophane (1850'ler)

Robertson'ın İstanbul fotoğraflarıyla ilgili bilinen en eski kayıt VII. Carlisle Kontu George William Frederick Howard tarafından  4 Temmuz 1853 olarak belirtilmiş. Howard bu tarihte Robertson'dan İstanbul fotoğraflarından birkaçını satın almış.

Aya Sofya - Sultan Ahmet (1850'ler)

Fotoğrafçılığa Girişi

1853 yılında İstiklal Caddesi Postacılar Sokağı 293 numaları binada kendisine bir fotoğraf stüdyosu kurdu. Stüdyoyu 1867 yılına kadar işletti. Stüdyoda ilk olarak portre fotoğrafları çekilmeye başlandı ancak kısa sürede Robertson'ın çektiği mimari ve manzara fotoğrafları da satışa sunuldu. 

İstanbul'un ilk 360 derece panoramik fotoğrafı olan aşağıdaki fotoğrafı Beyazıt Kulesi'nden çekti. 

Beyazıt Kulesi'nden panoramik İstanbul (1854)

İstanbul'un yani sıra Atina, Malta, Kudüs ve Kahire'ye giderek bu şehirleri de fotoğrafladı. Bu çalışamalarıyla Londra, Manchester, Edinburgh ve Paris'te önemli sergilere katıldı. Uluslarası ün kazanması da bu sergiler aracılığıyla oldu. 1853- 1856 yıllları arasında gerçekleşen Kırım Savaş'ında cephe fotoğrafçılığı yaparak, ilk savaş fotoğrafçısı olma ünvanına da sahip. 

Ortaköy Camisi (1853- 1858 arası)

James Robertson evliliğini de İstanbul'da yaptı. 1855 yılında Beyoğlu'nda bulunan Saint Helens Kilisesi’nde, Peralı Leonilda Maria Matilda Beato ile evlendi. Çiftin üç kız çocuğu oldu. Robertson'ın fotoğrafçılık kariyerine kayın biraderi Felice Beato da destek verdi. Evliliğinden sonra stüdyosunu kapatana kadar burada Felice Beato ile birlikte çalıştılar.

Robertson 1867 yılında Beyoğlu'ndaki stüdyosunu kapattı ve fotoğrafçılık kariyerine son verdi. 1881 yılında eşi ve üç kızı ile Japonya'ya taşındı ve burada hayatını kaybetti. 

Bilinen ilk eski İstanbul albümü 1953 yılında Londra'lı yayıncı Joseph Cundall tarafından ''Photographic Views of Constantinople'' adıyla yayınlandı.  

Robertson'ın eski İstanbul fotoğraflarına Eski İstanbul Fotoğrafları Arşivi sitesinden ulaşabilirsiniz. 

Kaynak: Felice Beato: A Photographer on the Eastern Road, anamed.ku.edu.tr