ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA), Mars'a gönderdiği gezgin uzay aracı Perseverance hakkında detaylar.

Yazar: İyi ki görmüşüm - İçerik stüdyosu

Perseverance Rover Nedir?

Perseverance NASA'nın 2020'nin Temmuz ayında Mars'a gönderdiği uzay aracına verilen isim. Perseverance dilimizde "sebat" anlamına geliyor. Rover ise İngilizce'de "gezgin" manasında. Perseverance uzay aracını, 6 Ağustos 2012'de Mars'a iniş yapan Curiosity keşif aracının geliştirilmiş bir üst modeli olarak düşünebiliriz.

Perseverance Adını Kim Koydu?

Gezgin uzay aracına isimini Virginia, Springfield'de yaşayan 11 yaşındaki Alexander Mather verdi. İsim bulunması konusunda ABD'de de bir kompozisyon yarışması düzenlendi. Çeşitli eyaletlerden gönderilen kompozisyonlarda herkes isim önerilerini sundu. Mather'ın önerdiği Perseverance'ın (Sebat) yanı sıra Promise (Söz), Endurance (Dayanıklılık), Clarity (Berraklık) Courage (Cesaret), Fortitude (Metanet), Vision (Vizyon), Tenacity (Azim) ve Ingenuity (Ustalık) gibi öneriler de vardı.

NASA, gezgin uzay aracının ismini internet sitesinden duyurmuştu. Duyuruda, Mather Temmuz 2020'de Florida'daki Cape Canaveral Uzay Fırlatma Kompleksi 41'de gerçekleşen uzay aracının fırlatılışını izlemeye davet edildi.

Perseverance Dünya'dan Ne Zaman Fırlatıldı?

Perseverance, 30 Temmuz 2020'de Florida’daki Cape Canaveral Uzay Fırlatma Kompleksi 41'den fırlatıldı. Fırlatma, Atlas V-541 roketiyle gerçekleşti. Atlas V, gezegenler arası en uçuşa uygun, mevcut en büyük roketlerden.

Bu tarih rastgele seçilmedi. Dünya ve Mars'ın, Güneş yörüngesinde yaptıkları yolculuk farklı hız ve mesafede olduğu için Dünya'dan Mars'a yapılacak bir yolculuk için en uygun mesafe ve pozisyona ancak 26 ayda bir ulaşılabiliyor.

Perseverance, Dünya'yı saate yaklaşık 39 bin 600 kilometre hızla terk etti. 15 gün sonra düzeltme manevrasıyla rotasını ve varış noktasını Mars’a ayarlandı.

Perseverance Ne Zaman, Nereye ve Nasıl İndi?

Perseverance'ın Mars'a yolculuğu yaklaşık 7 ay, 480 milyon kilometre sürdü. Perseverance 18 Şubat 2021'de Türkiye saati ile 23:55'te Kızıl Gezegen'in Jezero Krateri'ne indi. NASA'da Konrol ve Operasyon Lideri olarak görev yapan ve Perseverance'ın Mars'a iniş operasyonunu yöneten Swati Mohan, 18 Şubat'ta canlı olarak yayınlanan inişin başarıyla gerçekleştiğini duyurdu.

Perserverance adına açılan Twitter hesabında da, uzay aracının Mars'a inişi bu tweetle duyuruldu.

"Mars'ta güvendeyim. Perserverance sizi her yere götürecek.

#Marsagerisayım"

Amerika Birleşik Devletleri Başkan'ı Joe Biden ise Twitter hesabından Perseverance'ın inişi ile ilgili şunları söyledi:

"NASA'yı ve Perseverance'ın tarihi inişini mümkün kılan herkese tebrikler. Bugün, bilimin gücü ve Amerikan zekasıyla hiçbir şeyin imkanlar diyarının ötesinde olmadığı bir kez daha kanıtladı."

Perseverance Mars'ın atmosferine giriş yaptığında, hızı saatte 19.200 kilometreydi. Altı tekerleğinin üzerine dik şekilde yapması gereken inişin son derece yumuşak şekilde olması gerekiyordu. Tüm bunlar da karmaşık birçok manevra yapılması anlamına geliyor. Mars'ın atmosferine giriş yaptıktan sonra yaklaşık 11 km yükseklikteyken paraşüt açıldı. Sonra Atlas V-541 roketinin ısı kalkanı ve üst panelinin uzay aracından güvenli bir şekilde ayrılması ve motor gücü ile dik bir iniş yapması gerekiyor. Perseverance uzay aracının Kızıl Gezegen'in yüzeyine inişi yaklaşık 7 dakika sürdü. NASA'da mühendisler bu zaman dilimine "7 dakikalık dehşet" adını verdiler.

Dünya ile Mars'ın birbirine uzaklığı 190 milyon kilometre. Aradaki bu mesafe, Dünya'yla Mars arasındaki iletişiminin 11 dakikalık bir gecikmeyle sağlanabilmesine neden oluyor. Bu yüzden eğer bir şeyler ters giderse, Dünya'daki kontrol merkezi müdahale için geç kalmış olabilir.

Neden Jezero Krateri'ne İndi?

Toplam 64 iniş yeri önerisini değerlendirildi ve Perseverence'ın iniş rotası için Mars'ın ekvatorunun kuzeyinde bulunan Jezero Krateri seçildi. Çünkü Mars'ın yörüngesindeki Mars Reconnaissance Uydusu'nun görüntüleri analiz edildiğinde, kraterin çok eskiden 800 fit derinliğinde bir göl olabileceği kanısına varıldı. Görüntülerde göle dökülen nehirlerin izleri de görülüyor. Bu bölgenin geçmiş yaşamın kanıtlarının hala bulunabileceği eski bir nehir deltası olma ihtimali var.

45 km çapındaki Jezero Krateri'nde kil ve karbonat gibi birçok kaya cinsi bulunuyor. Bilim insanları milyarlarca yıl önce var olan nehrin Jezero Krateri'nde bulunan göle aktığını düşünüyor. Mars 2020 Misyonu proje bilimcisi, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nden jeokimya profesörü Kenneth Farley şöyle söylüyor:

"O zamanlar Mars'ın daha güçlü bir atmosferi vardı, yüzeyinde göller ve nehirler bulunuyordu ve bugün Dünya'da bildiğimiz organizmaların gelişebileceği yaşanabilir habitatlara sahipti."

Jezero Krateri'nin adı nereden geliyor?

Jezero Krateri adını Bosna Hersek'teki bir şehirden alıyor. Ayrıca "jezero" Slav dillerinde "göl" anlamına geliyor.

Gezgin uzay aracının resmi Twitter hesabı NASA's Perseverance Mars Rover, Perseverance'ın çektiği ilk fotoğrafı bu notla tweet olarak paylaştı:

"I love rocks. Look at these right next to my wheel. Are they volcanic or sedimentary? What story do they tell? Can’t wait to find out. #CountdownToMars

(Kayaları seviyorum. Lastiğimin hemen yanındakilere bakın. Volkanikler mi, yoksa tortullar mı? Bulmak için sabırsızlanıyorum)"

Perseverance'dan ilk fotoğraf

Perseverance Uzay Aracının Özellikleri

Perseverance neredeyse ortalama bir otomobil büyüklüğünde. 3 metre boya; 2,7 metre genişliğe; 2,2 metre yüksekliğe sahip. 1 ton ağırlığında. Uzay aracında, NASA'nın Mars 2020 Misyonu kapsamında Mars yüzeyindeki mineralleri ve olası organik bileşikleri analiz etmek için bir robot kolu ile birlikte 20 tane kamera, çok sayıda mikrofon, bir mini helikopter, bir hava durumu istasyonu ve yere nüfuz eden radar bulunuyor. Perseverance'ın taşıdığı bu araç seti, geçmiş yaşamın karbon yapı taşlarını ve mikropların izlerini aramaya yönelik yeni bir ekipman.

Perseverance “çok misyonlu radyoizotop termoelektrik jeneratör” adı verilen bir enerji kaynağıyla hareket edebiliyor. Bu jeneratör, plütonyum elementinin radyoaktif bozunmasıyla açığa çıkan ısı enerjisini elektriğe dönüştürüp aracı hareket ettiriyor.

Perseverance Uzay Aracının Görevi Nedir?

Perseverance’ın görevi, Kızıl Gezegen’de antik yaşamın izlerini araştırmak. 3 milyar yıl önce gezegenimizde başlayan yaşam, Kızıl Gezegen'de hiç oluşmuş muydu bunu araştıracak. Mars'ta geçmişte olası bir hayat ihtimaline karşı, mikroskobik canlıların izini sürecek. 1975'te Mars'a gönderilen, ve insanların Mars'a iniş hikayesinde ilk başarılı örnek olan Viking I ve Viking II araçlarından bu güne kadar doğrudan “biyolojik imza” arayan bir araç daha önce hiç olmamıştı.

Biyolojik imza biyoloji biliminin bir alt dalı olan astrobiyolojinin alanına giriyor. Bir bölgedeki canlı organizmaların varlığını tespit eden kimyasal ya da fiziksel bir işlem.

Uzay aracının iniş yaptığı bölgede, tüm bu sorulara yanıt verebilecek karbonat kayaları bulunuyor. Ayrıca, volkanik kayalar da var. Bunlar gölün geçmişte var olduğu zaman ile ilgili net tarihler verebilecek radyoaktif elementler içeriyor.

Perseverance, Mars'ta yaşamın var olup olmadığının yanıtını verecek bu kaya ve regolit örneklerini toplayacak ve Dünya'ya dönerken bunları da beraberinde getirecek. Yaşam belirtisi olabilecek kayaları parçalayarak özel titanyum tüplerde saklayacak. Bu kayaların içerisinde bulunabilecek olası bir organik molekül Mars'ta geçmişte bir yaşamın olduğu anlamına gelecek.

California Üniversitesi'nden gezegen bilimci Bethany Ehlmann, BBC'ye şu ifadeleri verdi:

"Bu yaşam formlarının Dünya'da 3.5 milyar yıl önce yaşadığını biliyoruz. Cevabını aradığımız soru; bunların Mars'ta da 3.5 milyar yıl önce, göl diplerinde yaşayıp yaşamadığı"

Perseverance'ın görevlerinden biri de, Mars'a gelecek yıllarda yapılması planlanan insanlı yolculuklar için denemeler yapmak. Eğer bir cihaz yardımıyla Mars'ın karbondioksit ağırlıklı havası, insanların nefes alabileceği oksijenli havaya dönüştürülebilirse Mars'ta yaşamın önündeki en büyük engellerden biri de kalkmş olacak.

Perseverance'ın Mars'ta yapacağı antik yaşam araştırmasının en az 10 yıl boyunca süreceği öngörülüyor.

Perseverance’ın Mars’a Gönderilen Diğer Araçlardan Farkı Ne?

NASA'nın Mars 2020 misyonu kapsamında Mars'a gönderdiği Perseverance uzay aracı Kızıl Gezegen'de yaşamın olduğuna dait kanıt sunmak için görevlendirilen ilk araç. Bu misyon için NASA 2,4 milyar dolar harcadı.

2012 yılında Mars'ın Gale Krateri'ne iniş yapan Curiosity keşif aracından farklı olarak, Perseverance çok daha gelişmiş bir donanıma sahip. Perseverance'ın Mars'ta bilimsel araştırmaları rahatlıkla yapabilmesi için gezgin araç özel ekipmanlarla donatıldı. NASA baş mühendisi Adam Steltzner, Curiosity'de yaşadıkları olumsuz tecrübeler neticesinde Perseverance'ın tekerlek sisteminin daha da sağlamlaştırıldığını söyledi. Mars'ın engebeli arazisinde lastiklerin zarar görmemesi için özel şertler kullandıklarını söyledi.

Perseverance Mars'a gönderilen diğer dört araca kıyasla daha büyük ve daha fazla aygıtla cihazla donatıldı.

28 Ocak'ta kameralara konuşan NASA gezegen bilimi direktörü Lori Glaze'ın Perseverance ilgili sözlerini NASA resmi Twitter hesabından yayınladı. Lori Glaze şunları söylüyor:

"Perseverance; gelecek hedeflerle Dünya'ya gönderilecek kaya ve toprak örneklerini toplayarak mikrobiyal yaşamın işaretlerini araştıran ilk gezgin uzay aracı.

Perseverance'ın ekipmanları arasında bulunan helikopter de gezgin uzay aracının daha önce Mars'a inen diğer araçlarda bulunmayan özelliklerinden. NASA Jet İtişi Laboratuvarı'ndan bilim insanlarına göre 1 kilo 800 gram ağırlığındaki helikopter başarılı olursa, gelecekte düşük irtifalı uçuşlarla gezegenleri havadan keşfedebileceğiz.

Perseverance'ın Mars'a başarılı inişiyle ABD 9 kez başarıyla Mars'a araç gönderen tek ülke oldu.

Salda Gölü ve Jezero Krateri

Bilim insanları Jezero Krateri'nin Salda Gölü ile benzer mineralojik özellikler taşıdığını düşünüyor. Salda Gölü, bir zamanlar bir göl olduğuna inanılan Jezero Krateri'nde rastlanan benzer karbonat minerallerine sahip dünyada bilinen tek göl.

Purdue Üniversitesi'nde gezegen bilimci ve Perseverance bilim ekibi üyesi Briony Horgan ve İstanbul Teknik Üniversitesi'nden bir grup bilim insanı, Salda Gölü'nü incelemek için 2019 yazında Salda'ya seyahat etti. Salda Gölü'ndeki mikrobiyal ve jeolojik süreçleri araştırmanın Jezero Krateri'ndeki geçmiş yaşam arayışına yardımcı olacağını düşünüyorlardı.

2020, Salda Gölü (sol). 2017, Jezero Krateri (sağ). Fotoğraf: NASA

Salda Gölü kıyı şeridindeki ana kaya, farklı türden çökeltiler içeriyor. Bu kayalar, aslında mikropların aşındırdığı hidromanynezit tortular. Okyanuslardaki resiflere, mercan kayalıklarına benziyor. Bu oluşumlara mikrobiyalit deniyor.

Bilim insanları, NASA'nın Mars Reconnaissance Uydusu'ndan alınan veriler doğrtultusunda eski bir gölün kıyı şeridi olduğu düşünülen Jezero Krateri'nde havza mineralleri ve karbonat karışımı buldular. Salda'daki hidromanynezit çökeltiler Jezero Krateri'nde bulunan karbonat minerallerine benzer olabilir. Horgan ve arkadaşları, bu buluntuların Salda Gölü'ndekilere benzer olup olmadığını öğrenmek istiyor. Eğer Salda Gölü'ndeki tortularla Jezero Krateri'nde bulunanlar benzer bir yapıdaysa bu Mars'taki geçmiş yaşamla ilgili çok büyük bir gelişme olacak. Çünkü bu Mars'ta bir zamanlar mikropların var olduğu anlamına gelecek.

Bilim insanları eskiden, Salda Gölü çevresinde su seviyesinin şimdikinden çok daha yüksek olduğunu tespit etti. Farklı katmanlar, farklı çökelme dönemlerini ifade ediyor. Her bir dönem farklı tane türleri ve boyutları içeriyor. Fotoğrafta da bu katmanlar açıkça gözüküyor. Perseverance uzay aracı da, Mars'ın jeolojik tarihi ile ilgili daha fazla bilgi için Jezero Krateri'nde benzer yatakları ve katmanları araştıracak.

NASA geçtiğimiz günlerde resmi Twitter hesabında, Salda Gölü ve Jezero Krateri'nin benzer jeolojik özelliklerine değindiği bir tweet paylaştı.

"Jezero Krateri'ne kimse ayak basmadı ama Türkiye'deki Salda Gölü sayesinde neler bekleyebileceğimiz konusunda bazı fikirlerimiz var."

Perseverance'ın Araştırması Ne Zaman Sona Erecek?

Perseverance, en az 1 Mars yılı boyunca Jezero Krateri’ni inceleyecek. Bu da Dünya'da 687 güne tekabül ediyor. Ve gelecek 10 yıl boyunca Perseverance'ın Mars'ta yaşam kalıntılarına dair araştırmasını sürdürmesi bekleniyor.

Perseverance’ın Mars'tan topladığı örnekler 2026’da Mars’a gönderilmesi planlanan daha küçük bir araçla alınıp Dünya'ya getirilecek.

NASA Bilim Misyonu Müdürlüğü'nün yardımcı yöneticisi Thomas Zurbuchen, bu örneklerin 2030'ların başından önce Dünya'da olmayacağını söyledi.

Kaynaklar:

https://www.nytimes.com/2018/11/19/science/nasa-mars-2020-rover.html

https://www.dw.com/tr/nasan%C4%B1n-uzay-arac%C4%B1-perseverance-marsa-ini%C5%9F-yapt%C4%B1/a-56622044

https://www.bbc.com/turkce/56093145

https://www.amerikaninsesi.com/a/nasa-mars-perseverance-inis/5783676.html

https://earthobservatory.nasa.gov/blogs/earthmatters/2021/02/17/what-a-lake-in-turkey-can-tell-us-about-mars/

Benzer yazılarımız:

https://iyikigormusum.com/bennu-asteroidi-nedir-neden-onemli

https://iyikigormusum.com/cekilen-ilk-kara-delik-fotografi-neden-bulanik