Bir döneme damga vuran, intihar vakalarını artıran ve okuyanların çoğunluğunu genç erkeklerin oluşturduğu roman.

Yazar: Hilal Yeşim Özer - İstanbul Gelişim Üniversitesi

Genç Werther’in Acıları romanı intihar salgını yarattığı gerekçesiyle yayınlanması kısıtlanmış ve bunun üstüne Goethe, kısıtlanması kalktığı anda şu sözleri yazmış: Bir erkek ol ve benim ayak izlerimi takip etme!

Johann Wolfgang von Goethe Kimdir?

1749 Frankfurt’ta doğmuş, 18. yüzyılda doğup kurucusu Jean Jacques Rousseau’nun olduğu Klasizme tepki olarak Romantizm akımının Alman edebiyatındaki en büyük temsilcilerinden biridir. Edebiyatçı, siyasetçi, ressam ve doğa bilimci olan Goethe 1774 yılında Genç Werther’in Acıları adlı eseri ortaya koymuştur.

Genç Werther’in Acıları

1774 yılında Goethe tarafından mektup türünde, iki haftada yazılmış bir romandır. Alman edebiyatında ilk mektup roman olma özelliğini taşıyan eser, dünya çapında etki yaratan ilk Alman eseridir. Fırtına ve Coşku döneminin kilit romanı olarak görülür.

Goethe bu romanı yazdığında 25 yaşındadır. Genç yaşta yazdığı bu romanla birdenbire ün kazanmıştır. İlk önemli başarısı olup onu bir gecede ünlü bir yazar haline getirmiştir.

Goethe’nin yazdığı bu roman, kendi başından geçen bir aşk hikâyesidir. Goethe, Wetzlar mahkemesinde asistan olarak görev alırken Charlotte Buff adında nişanlı bir kadına âşık olmuş ve karşılıksız kalan bu aşkı roman haline getirmiştir. Romanın sonunda yer alan intihar sahnesi, Goethe’nin arkadaşının bu durumu yaşayıp imkânsız aşk karşısında intihar etmesinden esinlenilmiştir. Romanda anlatım Werther ve arkadaşı Willhem’ın mektuplaşmasıyla ilerler.

Werther’in iç dünyasını, sıkıntılarını ve duygularını açık şekilde dile getirdiği mektuplar o dönemdeki rasyonalist Alman Edebiyatı’na kıyasla duygusal olarak fazla içtendir. Bu sayede kitabı okuyanlar karakterle rahatça empati kurabilmişlerdir. Kitap, okuyan insanlarda intihar etkisi yaratarak “Werther Salgını” denen bir durum ortaya çıkarmıştır. Artan intihar vakalarını önlemek için “Genç Werther’in Neşeleri” adlı, sonu mutlu biten bir hiciv yazılmıştır. Hicivde Werther’in planlarını fark eden Albert, silaha tavuk kanı doldurarak Werther’in intiharına engel olur ve Lotte’yi ona teslim eder.

Goethe’nin gençlik yıllarında yazmış olduğu romanı, yaşlılığında da çoğu misafiri onun sadece bu eserini okuyup birçok eseri arasından bu eseriyle tanıyorlardı. Goethe, Genç Werther’in Acıları’nın onu okuyan ümitsiz genç âşıklar üzerinde yarattığı kişisel ve duygusal etkisini kabul ediyordu. Sekreteriyle 1821 yılında konuştuğunda dediği şey ise şudur: “Herkesin hayatında, Genç Werther’in Acılarını kendine özel yazılmış olduğunu düşündüğü bir zaman olmaması kötü olurdu.”

Werther Etkisi

Kitapta intihar eden Werther karakteri, o dönemde pek çok insanı etkileyerek insanların intihar etmelerine sebep olmuştur. İntihar edenler Werther’i tanımış ve Werther de kendilerini bulmuştur. Hatta Werther’in acılarını anlayan ve aynı acıları kendileri de yaşayan kişiler, Werther’in intihar ederken giymiş olduğu mavi ceket, sarı pantolon ve çizmeleri üzerlerine giyerek intihar etmişlerdir.

İnsanların empati kurdukları, etkilendikleri bir kişinin intihar etmesi sonucu aynı olayı kendilerinin de tekrar etmeleri, bulaşıcı bir hastalık gibi insandan insana yayılabilir, intihar dalgasına neden olabilir. Bu olay, 1974 yılında başlayıp birkaç yıl süren araştırmalar sonucunda Amerikalı Sosyolog David Philipps tarafından “Werther Etkisi” olarak açıklanmıştır. Bu, intihara meyilli olan kişileri etkilemektedir.

“Romanın etkisi büyük, hatta muazzam ve bu doğru zamana denk geldiği nedeniyle de fevkalade olmuştur.” Goethe

Genç Werther’in Acıları Romanının Döneme Etkisi

18. yüzyılda ortaya çıkan “Werther Salgını” yazarlar ve otorite tarafından endişeyle takip edildi. İntihar vakalarının artmasıyla bir yandan dindar ve sivil kesimin uyguladığı skandallara ve ağır eleştirilere katlanırken, diğer yandan da romanın fanatik taraftarları ortaya çıkmıştır.

Gençler arasında Werther’in idol haline getirildiği bağımlılık derecesinde bir hayranlık ortaya çıkmıştır. Werther fincanı, Werther parfümü, mavi ceket ve sarı pantolonun giyildiği Werther modası oluşmuştur. Hatta kahve ve çay ibrikleri, çay kutuları ve bisküvi ambalajları “Werther’in Acıları”ndan sahnelerle süslenmiştir.

Werther’in çekmiş olduğu ıstıraplarla ruhunu yüceltenlerin, Goethe’yi doğru anlayan ve kendi durumlarını bir şeylerle bağdaştırabilmiş insanlar olduğu bilinmektedir.

Genç Werther’in Acıları: Roman Özeti

Genç Werther’in Acıları Karakterler

-Werther

-Lotte

-Wilhem

-Albert

Genç Werther’in Acıları Özet

Romanda, Werther adında genç bir hukuk stajyerinin nişanlı bir kadın olan Lotte’ye imkânsız aşkından bahsedilmektedir.

Werther, aşırı duygusal ve iyi kalpli bir insan olarak kendisi, ne halkın alt tabakasına aittir ne de bir soylu unvanı bulunmaktadır. İnsanlar tarafından çok sevilmesinin sebebi, halkın alt kesimine olabildiğince mali ve psikolojik destekte bulunması ve hor görmemesindendir. Werther için önemli olan maddiyat değil maneviyattır.

Bu kişiliğe sahip olan Werther, 1771 Mayıs ayında annesinin miras meselesini çözmek için başka şehre gider. Gittiği şehirde yaşadıklarını, yeni tanıştığı insanları arkadaşı Willhem’e yazarak hem arkadaşını hem de annesini haberdar etmektedir. Yaşadığı şehirde düzenlenen bir baloya giderken yolda karşılaştığı Charlotte kısacası Lotte’den hoşlanmaya başlar.

Lotte, iyi yürekli, yalın, akıllı, anaç ve karakter sahibi biri olarak Werther’i etkilemektedir. Başta var olan hoşlanma zamanla aşka dönüşmeye başlar. Werther’in Lotte’ye duyduğu bu derin aşk o kadar büyüktür ki ona göre Lotte tanrısal, kutsal ve bir melektir. Lotte’nin yaşadığı köşk ise bir cennettir. Lotte’yi görmek için Werther her gün vadinin öbür ucuna gitmeye başlamıştır. Lotte bu aşka karşılıksız değildir ama Albert adında nişanlısı vardır. İşi gereği uzakta olan nişanlısının yokluğunda Werther ile birçok kez buluşup güzel dostluk kurabilmektedir. Werther bu durumdan haberdar olmasına rağmen Lotte’ye daha da bağlanmakta ve Lotte’yle birlikte olmayı hayatının amacı edinmektedir.

Vadiye dönen Albert, Werther ile tanışıp arkadaş olmuşlardır. Bu sırada bu olup bitenleri bilen arkadaşı Willhem, Werther’i teselli edip bu aşkı bırakmasını söyler. Werther, Albert’i çok yakın arkadaş olarak görür ve onların yanında çok yakın aile dostu olarak yer alır.

Werther daha sonra Albert ve Lotte’yi unutmak için başka şehre taşınır. Ama oranın yaşamına ve insanlarına alışamadığı için vadiye geri döner. Bu sırada Albert ve Lotte’nin evlenmesiyle aşkından vazgeçmesi gerektiğini düşünür. Ama ne yaparsa yapsın vazgeçemediğini fark etmektedir. Bunun böyle devam edemeyeceğini düşünerek intihar etmeyi düşünür ama yapamamaktadır.

Lotte aralarındaki aşk ve dostluk sınırını aşmaktan korktuğu için Werther’e bir daha görüşmemeleri gerektiğini söyler. Bunun üzerine Werther kesin karar vermiştir. İntihar etmek için Albert’ten dışarı çıkma bahanesiyle silahlarından birini ister. Silah, Albert’in eşi Lotte’ye söylemesi ve Lotte’nin uşağa buyurması üzerine Werther’e getirilip teslim edilir.

Lotte’yi ilk gördüğü gün üstünde olan elbiseleri; mavi ceket, sarı pantolon ve çizmeyi giyen Werther, cebine Lotte’nin elbisesinin bir parçasını koyar ve ölmeden önce arkadaşı Willhem’a mektup yazar. Lotte’ye de bir mektup yazarak “Alınyazısı bu, önüne geçilmez. Lotte! Elveda Lotte! Elveda!” diye bitirerek yaşamına son verir. Uşak, Werther’in kanlar içindeki cesedini bularak haber vermek için Albert ve Charlotte’nin yanına gider. Bunu duyan Charlotte bayılır.

Werther, vasiyet ettiği yere giysileriyle gömülür. Cenazede Albert yer alamaz çünkü Charlotte’un hayatı tehlikededir ve onu yalnız bırakamaz.

Özetle;

Goethe’nin yazmış olduğu bu romanla okuyucuya duyguları nasıl yoğun aktardığı görülmüştür. Toplumun okuduğu bir romanı bu kadar benimsemesi ve empatinin bu kadar yüksek olması güzel bir durum iken eserin öyküsü ve bağlanan sonucu okuyucu tarafından duygularının aşırılığına kaçarak benimsemesi, yanlış durumlar yaratmasına ve eseri gözde kötü duruma düşürmesine sebebiyet verebilir.

Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Gen%C3%A7_Werther%27in_Ac%C4%B1lar%C4%B1
https://edebiyatvesanatakademisi.com/yabanci-roman-ozetleri/genc-werther-in-acilari-ve-ozeti-geothe/4362
https://www.homohominilupus.com/genc-wertherin-acilari-ve-werther-etkisi/