Resimli Ay Dergisi

Cumhuriyet’in ilk yıllarında yükselişe geçen Batılılaşma hareketleri, siyasi iktidar mücadeleleri, ilerici ve gerici olma tartışmaları kadın meselesini modernleşmenin odak konusu haline getirdi. Dolayısıyla Cumhuriyet’in kurulduğu yıllarda yapılmaya çalışılan toplumsal değişimlerin bazı kısımları kadın haklarını kapsıyordu ve bu dönem kadın hareketlerinin yoğun olduğu bir dönemdi. Böyle bir ortamda kadınların sesini duyurabilmesinin en etkili yolu mitingler, toplantılar, bildiriler ve basındı.

Resimli Ay dergisi, kadın hareketlerinin yazılarla desteklenerek dile getirildiği en etkili basın araçlarından biriydi. Resimli Ay Dergisi Cumhuriyet’in ilk yıllarında yükselişe geçen Batılılaşma hareketleri, siyasi iktidar mücadeleleri, ilerici ve gerici olma tartışmaları, kadın meselesini modernleşmenin odak konusu haline getirdi. 

Resimli Ay dergisinin Osmanlıca olan ilk sayısı, 1924.

Resimli Ay dergisi, 1 Şubat 1924 tarihinde Sabiha Sertel ve Zekeriya Sertel tarafından çıkarılmaya başlandı. Aylık olarak Osmanlıca olarak çıkarılan dergi dönemin hem edebiyat hem de magazin dergisiydi ve 1931 yılına kadar yayınlandı. Dergi ilk yıllarında Cumhuriyet’i destekleyen tutumunun yanında devrin karakterini ve ruhunu yansıtan çağdaş ve eğitici bir yapıya sahipti.

Derginin çıkış amacı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında çıkarılan birçok dergide olduğu gibi yeni devlet anlayışının halka benimsetilmesiydi. Fakat bunun desteklediği asıl amaç insanlara gerçek bir halk dergisi kazandırmak, insanların okuma ihtiyaçlarını gidermek ve farklı fikir taleplerini karşılamaktı. Böylece dönemin piyasasında bulunan dergilerden farklı olarak öne çıktı ve rağbet gördü.

Resimli Ay Dergisinin Geçirdiği Evreler

Resimli Ay dergisi, ilk evresi olarak nitelendirilen yeni çıktığı yıllarda Cumhuriyet ve demokrasi konuları üzerinde dursa da edebiyat, magazin ve sosyal konular, derginin genelde benimsediği konulardı. Dergi halkta modern, cumhuriyetçi ve inkılapçı bir anlayış benimsetmeye çalışıyordu. Ağırlıklı olarak toplumdaki aydın kesime hitap etse de halka bir şeyler kazandırmak hedefleri arasındaydı.

Dergi 1925 yılında, Halikarnas Balıkçısı olarak tanınan Cevat Şakir Kabaağaçlı tarafından yazılan bir yazı nedeniyle kapatıldı. Yazar ve Zekeriya Sertel’in sürgün edilmesinin ardından 1927 yılında tekrar açıldı ve bir süre çeşitli nedenlerden dolayı “Sevimli Ay” ismi ile yayınlandı. Dergi daha sonra Harf İnkılabı’na destek verdi ve Latin harfleriyle çıkmaya başladı.

1929 yılında başlayan ikinci evresiyle Resimli Ay dergisi biçim ve içerik olarak değişime uğradı. Sayfa sayısı azaltıldı, görsel ögeleri artırıldı ve yeni kitap tanıtımları için dergide yer ayrıldı. Bu değişimler derginin yazar kadrosunun da yenilenmesine sebep oldu. Böylece Peyami Safa, Sabahattin Ali, Abdülhak Hamit Tarhan, Halit Ziya Usaklıgil ve Nazım Hikmet gibi isimler yazar olarak dergide çalışmaya başladı. Resimli Ay dergisinde yayınlanan hikaye ve şiirlerin içerikleri de değişime uğradı. Bu dönemde halkın dikkatini çekebilmek için toplumsal konulara yoğunlaşmak derginin en büyük amacı haline geldi. Resimli Ay dergisinde Nazım Hikmet’in etkisi büyüktü. Bu etkilerden en önemlisi dergiyi sosyalist bakış açısı ve yeni edebiyat anlayışıyla farklı bir düşünce yapısına taşımasıydı. Derginin yeni hali ile Türkiye’de ilk kez gerçekçi ve sosyal bir edebiyat çalışması doğdu.

Resimli Ay dergisi 10. Türkçe sayısı, Aralık 1929.

Resimli Ay Dergisinde “Kadın” Konusu

Kurucularından Sabiha Sertel, siyasette kadın hakları konusunda aktif rol alıyordu ve Türk Komünist Partisi’nin aktif bir üyesiydi. Sabiha Sertel’in bu politik duruşunun da desteğiyle Resimli Ay dergisi ikinci evresinde dönemin kadın hakları konusunu işledi. Bu dönemde dergide toplumun kadına bakış açısı eleştirildi ve amacı kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olmasını sağlamak olan yazılar yayınlandı. Böylece toplumsal değişimin basındaki ilk yansımaları ortaya çıktı ve Resimli Ay dergisi politik görüşleri okura ileten bir işleve bürünerek kadın hareketine hız veren bir araç haline geldi.

Resimli Ay dergisinde çıkan yazılar hem politik hem de popüler dille yazılmış birbirini destekleyen, okur kitlesini toplumsal olaylar hakkında bilgilendiren, uyandıran, eğlendirerek öğreten veya ikaz eden, toplumun farklı kesimleriyle siyasi otorite arasındaki ilişkiyi de kuran bir araçtı. Dergi, dönemin ve derginin kadına ve kadın hareketine bakış açısını anlatması ve eleştirmesiyle öne çıkıyordu.

İkinci evresindeki sosyalist bakış açısından dolayı dergi polis gözetimine alındı. Daha sonra da eski ve faydasız konuları işlediği gerekçesi ile 1931 yılında kapatıldı.

Kaynaklar:

KANOĞLU, M. (2014). Türk Kadın Hareketi'nin Resimli Ay Dergisi'ndeki Yansımasına İki Örnek: Ben İnsan Değil miyim? ve Dulluğa Veda. Marmara İletişim Dergisi, 13(13), 53-65.

İşaşır, C. M. (2006). Resimli Ay Dergisi’nde (1928-1930) Edebî ve Fikrî Gelişmeler. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Resimli_Ay