Nanosanat nedir? Nasıl yapılır? Türleri nelerdir? Online gezilebilecek nanosanat eser sergileri bu yazımızda.

Yazar: Pelin Sadioğlu - Hacettepe Üniversitesi

Plastik sanatlar ve mikroskoplar tarafından yapılan keşifler, ilgisiz iki alan gibi görünse de son birkaç yılda, bilimsel araçlarla toplanan görüntülerden yapılan bir tür sanatsal üretim olan “nanosanat”, bu iki alanı birleştirdi. Bilim insanları nanoteknoloji ile heykeltraşlar gibi heykeller, ressamlar gibi tablolar yapabiliyor. Nano boyutta mimari yapılar inşa edebiliyor hatta kitap bile yazabiliyorlar.

Nanosanat Nedir?

Nanosanat (nanoart); sanat, bilim ve teknolojiyi dijital eserlerin üretimiyle ilişkilendirmenin bir yolu olarak açıklanabilir. Taramalı elektron mikroskopları ile yakalanan siyah beyaz görüntüler, sanatçılara ulaştığında bilgisayar programları yardımıyla canlanıyor ve renklere bürünüyor. Nanosanat, sanatçılara başka bir yaratıcı ifade biçimine izin vermenin yanı sıra, nanoteknolojiyi biraz daha insani ve arkadaşça gösteriyor.

Teknik olarak, bir nanoyapının boyutu 100 nanometreden büyük olamaz. Bir nanosanat eseri, bir metrenin milyarda biri kadar. Yani insan saçının çapından 100.000 kat daha küçük. Bu yeni sanat disiplini ile ilk temas, Sao Carlos Üniversitesi'ndeki (UFSCAR) Fonksiyonel Materyal Geliştirme Merkezi (CDMF) Direktörü Elson Longo ile başlıyor. Sanatçı, 2015 yılında Pinacoteca de São Paulo'da bira üretiminde kullanılan malzemelerle yaptığı çalışmaları sergiledi.

Nanosanat Türleri

Her nanosanatçının yöntemi biraz farklı olabilir. Ancak nanosanatın ilk adımı bir laboratuvarda başlar. İlk adım, “nanoheykel” denilen şeyi yaratmaya veya “nanomanzara” bulmaya karar vermek.

Bir nanoheykel, sanatçının daha sonra üzerinde çalıştığı benzersiz bir görüntü yaratmak için kimyasal veya fiziksel bir süreçle (lazer oyma gibi) manipüle ettiği moleküler bir yapı olarak açıklanır. Bir nanomanzara ise bir bor molekülü gibi doğal olarak oluşan bir yapı olarak açıklanır.

Nanomanzara ve nanoheykel seçiminin ardından ise eserin hangi yöntem ile oluşturulacağı seçiliyor. Nanomanzara, kimyasal bir sürecin yanı sıra başka yollarla da şekillendirilebilir. Michigan Üniversitesi'nde mühendislik profesörü olan John Hart, 2008'deki "Nanobama" gibi desenleri kesmek için bir lazer kullanıyor. Ayrıca dallanmış iyon demetleri kullanılarak malzemeye kontrollü bir şekilde hasar verme ve üç boyutlu yazıcı prensibiyle çalışan uygulamalar da var. Karşılıklı iki lazer demetinin işlediği polimer ile de nanoheykeller üretilebiliyor. Bu tekniğe 2PP yani iki fotonlu polimerleştirme tekniği deniyor.

Nanoheykel yapmanın başka bir yolu da seçilen malzemeyi nanoboyutta şekillendirmek. Bilim insanlarının atomik boyuttaki yapılara ne kadar hâkim olduğunu gösteren, bu nanosanat eserleri arasında tekil atomların belirli konumlara yerleştirilmesiyle oluşturulan eserler dikkat çekiyor.

Nanosanat Nasıl Yapılır?

Bir nanosanatçı, sanat eserinin temelini hangi türün oluşturacağına karar verdiğinde, hangi elementi kullanmak istediğine karar verir. Nanoheykelin yapımı veya nanopeyzajın keşfi, bir nanosanat yaratım sürecinin en önemli parçası. Genellikle karbon; esneklik, verdiği güzel şekiller ve şekillendirme kolaylığı ile sıkça tercih ediliyor.

Öğe seçildiğinde ve işlendiğinde fotoğraf çekme zamanı geliyor. Bu ölçekte fotoğraf çekmek için bir lens ve diyafram kullanamazsınız. Bunun yerine, elektron mikroskopları ve elektromıknatıslar kullanır. Elektron mikroskoplarından alınan görüntüler, manzaraya hayaletimsi hava veren belirgin bir 3D negatif stile sahip olarak yansıyor. Renk ve gölge eklemek için kullanılan yöntemler her bir sanatçıya bağlı olarak değişir. Boya veya cila kullanmak yerine Photoshop kullanarak görüntü dijital olarak işlenebilir. Ancak odak noktası, yakaladığı görüntünün “ham yapısını” göstermek olduğu için sanatçı rötuşu abartmamalı.

Nanosanatçı olmanın ise iki yolu var; bilim insanı olmak veya bir bilim insanı ile birlikte çalışmak. Sanatçılar, üniversitelerde veya analitik laboratuvarlarda sanatla ilgilenen bilim adamları bulabilir ve çalışmaya başlayabilir.

Online Gezilebilecek Nanosanat Eser Sergileri

Nanosanat eserlerinin çoğu internetle paylaşılır. Bu açıdan hem nanasanatçılar yetiştiren hem sergilere ev sahipliği yapan Academy Of Nanoart, farklı dönemlerde farklı sanatçıların eserlerine ev sahipliği yapıyor. Sürekli olarak online görüntülemeye açtıkları Moon Museum 93 nanosanat eseri içermekte.

Cris Orfescu NanoArt ve Sürrealist Fotoğrafçılık, üç boyutlu olarak gezilebilecek bir nanosanat sergisinin ev sahibi. Ayrıca site üzerinden farklı nanotasarım stüdyolarının eserlerine de erişebilirsiniz.

Virtual Gallery ise hem eserlere ziyaret hem de satın alma hakkı sağlıyor. Site üzerinden beğendiğiniz nanosanat eserinin sahibi olabilirsiniz.

Dikkat çeken başka bir eser ise Boy and His Atom (Çocuk ve Atomu) filmi. “Stop motion” tekniği ile çekilen bu film IBM şirketi tarafından finanse edildi. Her bir kare için karbonmonoksit molekülleri belli konumlara getirilerek fotoğraflandı ve ardından görüntüler birleştirildi.