Sanat eseri sanatçının fikir ve duygularının dışa vurumudur. Ancak sanatçının ve sanatının temsil ettiği değerler veya fikirler her zaman halk tarafından hoş karşılanmayabilir, aşırı veya hatalı olduğu düşünülebilir. Ancak yine de bu eserler sanat tarihinin bir parçasıdır ve kimi zaman eserler, ortaya çıkarttıkları sansasyonlar ile tanınır hale gelebilir ve sanatta yeni yolların oluşmasına neden olabilir. Bu yazıda sanat tarihinde tartışma konusu olmuş eserlerin bir kısmı anlatılmıştır.

Gustave Courbet, Dünyanın Kökeni, 1866

Bir kadının genitallerinin ve karın bölgesinin yakın perspektiften gerçekçi tasviri olan "Dünyanın Kökeni" eseri, 19. yüzyıl sanat dünyası için oldukça ses getiren ve tepki çeken bir çalışmaydı. Dönemin ahlak anlayışına göre provakatif sayılan eser, bugün hala tartışmalara konu olmaktadır. Örneğin,1994 yılında Fransa polisi kapağında bu resmin bir reprodüksiyonu bulunan bir romanı kitap sergisinden kaldırdı. 2011 yılında resim Facebook sansürüne maruz kaldı, resmin siteye yüklenmesini engelleyen sosyal meedya uygulaması, aynı zamanda resmin fotoğrafını hesabına kaydeden hesapları da askıya aldı.

Pablo Picasso, Avignonlu Kızlar, 1907

Kübizmin ve modern sanatın temeli olarak sayılan eser, kendi döneminin sanat anlayışında bir devrim olarak sayılmış ve Picasso'nun arkadaşları dahil dönemin birçok sanat eleştirmeni arasında öfke ve anlaşmazlığa yol açmıştır. Henri Matisse eseri kötü bir şaka olarak nitelendirmiştir. 1916 yılındaki ilk sergisinde ahlak dışı olarak anılmıştır. Her ne kadar eleştirilerin hedefi olsa da ressamın kullandığı iki boyutlu resim düzlemi, ressamın belirli bir şekilde ilham aldığı afrika maskları ve proto-kübist tarzı birçok sanatçıya ilham kaynağı olmuştur.

Marcel Duchamp, Fıskiye, 1917

Dadaizm akımından etkilenen Duchamp, günlük eşyaları sanatlaştırdığı "readymade" eserleri ile tanınıyor. Kar küreği, bisiklet tekeri gibi sıradan nesneleri sanat eserine çeviren sanatçının, en çok tepki çeken, aynı zamanda en etkili eseri, "fıskiye"  adlı eseridir.

Sanatın üst sınıfa ait bir prestij olmasına karşı çıkan Duchamp, dünyanın yeterince ilginç şeylerle dolu olduğunu, doğru amaç ve mesaj ile herhangi bir eşyanın sanat eserine dönüştürelebileceğini düşünüyordu. Ters çevirilmiş bir pisuvarın üzerine "R.Mutt 1917" şeklinde imza atıp 1917 yılındaki bağımsız sanatçılar topluluğunun sergisine insanlara sunan Duchamp ağır eleştiriler ile karşılaştı. İnsanların büyük bir bölümü bunun bir şaka olduğunu düşündü.

Birçok eleştirmen eserin uygunsuz olduğunu ve sanat eseri olarak değerlendirilemeyeceğini söylese de "The Blind Man" sanat dergisi gibi eseri savunan taraflar da vardı. Ancak bu kadar tartışmaya rağmen eser 2004 yılında, 500 İngiliz sanat profesyonelinin katıldığı bir panelde 20. yüzyılın en etkili sanat eseri seçildi. Kavramsal sanat akımının kapılarını açan bu eser hakkında tartışmalar hala sürüyor olsa da sanat tarihine olan katkısı inkar edilemezdir.

Judy Chicago, Akşam Yemeği Partisi 1974–79

Bu eser, dünya tarihinde, Sappho'dan Virginia Woolf'a kadar iz bırakmış kadınlar adına üçgen şeklindeki bir masaya yerleştirilmiş tabaklar ile oluşturulmuştur. Tabaklar el ile çizilmiş çiçek açıyor gibi duran vajina motifleri ile süslenmiştir. Masanın üstünde bulunduğu zemine ise tarihe iz bırakmış 998 kadının (bir istisna olarak, erkek yunan heykeltıraş Kresilas'ın ismi Cresilla ismi ile karıştırılıp esere dahil edilmiştir) ismi altın harflerle yazılmıştır. Çağdaş İngiliz sanatçı Cornelia Parker, eserde çok fazla vajina olduğunu ve eserin adını taşıdığı kadınlardan ziyade Judy Chicago'nun egosunu yücelttiğini söylemiştir. Parker ayrıca kadınları vajinaya indirgediğini söyleyerek eseri eleştirmiştir.

Andres Serrano, Piss Christ , 1987

"Piss Christ" çağdaş sanatta en çok ses getiren eserlerden biridir. Serrano'nun kendi idrarı ve kanı ile doldurduğu kavanoza yerleştirdiği İsa figürünün fotoğrafıdır. Serrano'ya göre Amerika Birleşik Devletleri'nde Haç sembolü, değersizleştirilmiş ve anlamından uzaklaştırılmıştır. Bu fotoğraf Serrano'nun, İsa'nın öğretilerini kötüye kullanan ve bunları kendi amaçlarına alet edenleri kınama biçimidir. Eseriyle aynı zamanda İsa'ya hürmet etmeyi amaçlayan sanatçı, bu fotoğraf ile İsa'nın insanlık için çektiği acıları hatırlatmak istemiştir. Ancak fotoğraf Serrano'nun istediği şekilde algılanmamıştır. Eserin ismi ve İsa'nın idrar ve kanın içinde sergilenmesi birçok hristiyan toplulukta öfke uyandırmıştır. Hatta sergilerde tahrip edildiği olmuştur.

Marc Quinn, Öz, 1991

Her beş yılda bir, beş ay boyunca yaklaşık 5 litre kanını silikon bir kalıba boşaltarak, kendi kanından kendi büstünü yaratan sanatçının bu eseri, kimisine göre dehşet verici olsa da kimisine göre de otoportre alanında yeni bir bakış açısı sunuyordu. Ancak bakış açısından bağımsız olarak, eseri için en çok fedakarlık yapan sanatçı olduğunu söyleyebiliriz.

Chris Ofili, Kutsal Bakire Meryem, 1996

"Sensation" sergisinin en çok tepki çeken ve tartışmaya yol açan eseri olan "Kutsal Bakire Meryem" çarpık bir Meryem tasviridir. Sanatçı resmi üretirken reçine, fil dışkısı, harita iğneleri ve kolajlanmış pornografik resimler gibi alışılmışın dışındaki ürünler kullanmıştır. Şimdiye kadar yapılmış tasvirlerinden farklı olarak siyahi olarak tasvir edilen Meryem figürüne kelebek şeklinde tasvir edilmiş vajinalar eşlik eder. Meryem figürünün dışkı ve vajinalar ile birlikte betimlenmesi birçok kesimin tepkisine yol açmıştır. 1999 yılında New York şehrinde sergilendiği sırada New York belediye başkanı Rudolph Guilliani resmi "iğrenç" olarak nitelendirmiştir ve sergiyi dava etmiştir. Guilliani her ne kadar davayı kaybetse de serginin yol açtığı tepkiler sonrasında Canberra, Avustralya'da açılması planlanan sergi iptal edilmiştir.

Kaynakça:

Hughes Robert, Shock of The New: Art and The Century Of Change, 1991, BBC Publications, Alfred A. Knopf 

https://musartboutique.com/art-world-scandals-art-movement/
https://blog.artsper.com/en/a-closer-look/3-religious-artworks-caused-scandal/
http://www.christies.com/features/David-Walsh-The-Man-from-Mona-6293-3.aspx