4 Aralık 2020 tarihinde teknoloji ve medya hizmetleri sağlayıcısı Netflix’te yayınlanan ve yönetmenliğini Ezel Akay’ın yaptığı 9 Kere Leyla adlı film ile bir kez daha gündeme gelen Lilith efsanesini sizler için ele alacağız.

Yaşayan Bir Efsane: Lilith

Müslüman kültürlerde yaratılan ilk insanlar her zaman Adem ile Havva olarak kabul görmüştür fakat Musevilik ve Hristiyanlık’ta durum biraz farklı. Bu inanışlarda yaygın olan bir efsaneye göre Lilith, Havva’dan önce Adem’in ilk eşi olarak yaratılır.

Havva’dan farklı olarak Adem’in kaburga kemiğinden değil, Adem ile aynı topraktan yaratılan Lilith; kocası Adem ile birlikte cennetin en güzel bahçelerinde yaşar ve hayatına bu şekilde devam eder. Sümer, Babil ve Pers mitolojisinde de sıkça rastladığımız Lilith’in Adem ile olan birlikteliği pek de mutlu devam etmez.

(Babiller'de Lilith tasviri, M.Ö. 1800-1750)  

Sebebi ise Adem’in sürekli olarak kendine karşı üstünlük kurma çabasıdır. Efsaneye göre en büyük sorunları da cinsel ilişki sırasında Adem’in her zaman üstte yer almak istemesi ile ortaya çıkar.

Lilith, Adem’in bu davranışının kendini üstün gördüğü için olduğunu düşünür ve bunu çok aşağılayıcı bulur. Lilith, aynı topraktan yaratıldıkları için kendisini her zaman Adem ile eşit görür ve Adem’e itaat etme düşüncesini hiçbir zaman kabul etmez. Lilith bütün bu düşünceleri ilk kez savunması itibarıyla, tarihteki ilk Feminist olarak da kabul edilir.

Cennetten Kaçış

Adem ile arasındaki eşitsizliğe daha fazla dayanamayan Lilith, Tanrı’nın yasaklı adını söyler, bu isim ise cennetten çıkabilmenin tek yoludur. Amacına ulaşarak cennetten kaçıp dünyaya giden Lilith, Kızıl Deniz yakınlarında bir mağarada yaşamaya başlar. Burada Şeytan ve çeşitli cinler ile ilişkiye giren Lilith’in her gün 100 tane cin ve şeytan bebeği olur.

Lilith dünyadaki günlerini bu şekilde geçirirken, Adem ise cennette çok yalnız hisseder ve Tanrı’ya Lilith’i geri getirmesi için her gün dua eder. Tanrı, Lilith’e melekleri vasıtasıyla geri gelmesi gerektiğini söylese de bu çağrısına karşılık bulamaz ve Lilith’e her gün yüz çocuğunun öldürüleceğini söyler. Geri dönmeyen ve her gün yüz çocuğu öldürülen Lilith, bu olaydan sonra dünyada doğan her çocuğu ve hamile olan her kadını öldürmeye yemin eder.

Bu sebepledir ki, bazı kültürlerde doğum sırasında ölen bir kadının veya ölü doğan bir çocuğun Lilith tarafından öldürüldüğüne inanılır.

 (Adem ve Lilith, Flippino Lippi)

Lilith’in cennete dönmeyeceğinin kesinleşmesi üzerine Tanrı, bu kez Adem’in kaburga kemiğinden bir parça ile Havva’yı yaratır.

Kaburga kemiğinden yaratmasının sebebi ise Adem’e itaat etmesini ve aynı olayın tekrarının olmamasını sağlamaktır. Havva Lilith’e o kadar çok benziyordur ki, Adem hiç yabancılık çekmez ve beraber mutluluk içinde cennette yaşamaya başlarlar.

Sürekli olarak evlat acısı çeken Lilith ise Adem’in mutlu olmasına dayanamaz ve cennete yılan kılığında gelerek Havva’yı yasak olan elmayı yemeye ikna eder.

Cennetten Kovuluş

Havva da Adem’i ikna eder ve böylece cennetten kovulup dünyada yaşamaya başlarlar. Yüzyıllardır tarihte kendine yer edinen, Michalengelo’nun dahi Sistina Şapeli’nin duvarlarına işlediği bu efsaneden sonra ise Lilith, kimileri tarafından ilk Feminist olarak kabul görürken, kimilerine göre ise şeytanla eşdeğerdir.

Kaynakça

Schwartz, Howard, Lilith's Cave: Jewish tales of the supernatural, San Francisco: Harper & Row, 1988.

Siegmund Hurwitz, Lilith Switzerland: Daminon Press, 1992. Jerusalem Bible. New York: Doubleday, 1966.

Grenn, Deborah J. History of Lilith Institute.

Lilith Bibliography, Jewish and Christian Literature, Alan Humm.