Olimpiyat Oyunları nedir? Çeşitleri nelerdir? Nerede ve ne zaman yapılır?

Yazar: Pelin Sadioğlu - Hacettepe Üniversitesi

Olimpiyat Oyunları, bundan 2700 yıl önce Yunanistan'ın güneybatısındaki Olympia'da başladı. Yaklaşık 50.000 seyirci karşısında yapılan büyük bir etkinlikti. Antik Olimpiyat Oyunları aynı zamanda Zeus'un onuruna düzenlenen dini bir festival görevi görüyordu. Günümüzde ise Modern Olimpiyat Oyunları, her dört yılda bir düzenlenen ve sadece en iyi sporcuların yarıştığı elit bir spor etkinliği.

Olimpiyat Oyunları Nedir?

Olimpiyat Oyunları, dünyanın her yerinden insanlar tarafından küresel spor festivali olarak kutlanan dört yılda bir düzenlenen uluslararası çok sporlu bir etkinlik olarak bilinir. Bir şehirde olimpiyatların açılmasıyla başlayan ve başka bir şehirde olimpiyatların açılmasıyla sona eren dört yıllık dönemi ifade eder. Olimpiyat Oyunları, spor yoluyla insanları ve dünya barışını geliştirmek nihai hedefi ile hem yaz hem de kış aylarında düzenlenmekte.

Bilinen ilk Olimpiyatlar, MÖ 776 yazında Yunanistan'ın güneyinde bir yer olan ve insanların ibadet etmeye gittikleri Olympia'da yapıldı. İlk modern Olimpiyatlar ise 1896'da Atina'da gerçekleşti ve 13 ülkeden 280 katılımcı 43 etkinlikte yarıştı. 1970'lerden önce Oyunlar resmi olarak amatör statüdeki yarışmacılarla sınırlıydı, ancak 1980'lerde birçok etkinlik profesyonel sporculara açıldı.

Olimpiyat Oyunları'nın Tarihi

Antik Yunanistan’da Olympia, Olimpiyat Oyunlarının doğum yeri olarak bilinir. Olimpiyat Oyunları, büyük bir üne, mükemmel bir organizasyona, yüksek düzeyde rekabete sahip bir etkinlikti. Çok sayıda ziyaretçiyi, aydını, sanatçıyı, tüccarı çekti ve tüm bunlar inanılmaz bir ün kazandı. Oyunlar her dört yılda bir yapılırdı. Şehir devletleri arasında, bu sırada savaşlar arasındaki düşmanlıklar askıya alındığından ateşkes kutsal ve dokunulmaz sayıldı. Herhangi bir ihlal, çok katı para cezası anlamına geliyordu, ancak hepsinden önemlisi ihlal eden şehir devletinin tamamen gözden düşmesi demekti. Bu nedenle Olimpiyat Ateşkesi adlı kültürel ve politik bir eylem ilişkilerin düzenleyicisi oldu.

Roma MS 394'te Yunanistan'ı fethettikten sonra Büyük Theodosius, Oyunların pagan bir tören olarak kabul edilmesini yasakladı. Ancak Oyunlar, 1896'da Yunanistan'ın Atina kentinde yeniden canlandırıldı ve o zamandan beri her dört yılda bir düzenleniyor. 1924'te, kros kayağı, sürat pateni ve buz hokeyi gibi kış sporlarını sergilemek için Kış Olimpiyatları olarak ikiye ayrıldı.

Antik Olimpiyatlar

Efsaneye göre Herakles, MÖ 6. yüzyılın sonunda tüm Yunan spor festivallerinin en ünlüsü haline gelen Olimpiyat Oyunları’nı kurdu. Antik Olimpiyatlar, Zeus'u onurlandıran dini bir festival olarak görülüyordu. 6 Ağustos ile 19 Eylül arasında her dört yılda bir gerçekleştirildi. Ancak günümüzdeki Olimpiyatların aksine, sadece erkeklerin yarışmasına izin verildi ve çıplak olarak yarışılırdı.

Olimpiyat kazananları evrensel saygı ve tanınmanın tadını çıkarırdı. Olimpiyat Oyunları’nın ilk galibi Ilieos Koroivos oldu. Altın, gümüş ve bronz madalya yoktu. Kazananlara yapraklardan bir taç verildi. Sprint ve güreş dahil olmak üzere birçok etkinlik hala Modern Olimpiyatların bir parçası. Araba yarışı gibi diğer sporlar ise tarih oldu.

Modern Olimpiyatlar

Antik Olimpiyatlardan 1500 yıl sonra, 1892'de Baron Pierre de Coubertin adlı bir Fransız eğitimci, Olimpik canlanma hareketini başlattı. Baron de Coubertin'in Olimpiyat Oyunlarını eski haline getirme fikri, 1894'te Paris'teki uluslararası kongrede izleyicilere sunuldu ve önerisi oybirliğiyle kabul edildi. İki yıl sonra, eski Olimpiyat Oyunlarının anavatanı olan Yunanistan'ın Atina kentinde unutulmaz ilk Modern Olimpiyat Oyunları düzenlendi. Olimpiyat Oyunları'nın tanınmış sembolü olan beş yüzük de Baron de Coubertin tarafından dünyanın beş kıtasının dayanışmasını ifade etmek için yaratıldı.

Olimpiyatlar başlangıçta Yunanistan'ın Atina kentinde başladığında yalnızca Yaz Olimpiyat Oyunları vardı. Kış Olimpiyatları 1924 yılında ortaya çıktı. Başlangıçta Kış Oyunları, Yaz Oyunları ile aynı yılda yapıldı, ancak daha sonra Kış Oyunları'nın Yaz Olimpiyatları'nın ikinci yılında yapılmasına karar verildi.

Yaz Olimpiyatları'na 204'ten fazla ülke katılıyor, yalnızca 88 ülkenin katıldığı Kış Olimpiyatları'ndan çok daha büyük. Yüzyıllar boyunca, Yaz ve Kış Olimpiyat Oyunları dört yılda bir dünyanın farklı yerlerinde gerçekleşmeye devam etti. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi, iki Olimpiyat Oyunları kategorisi, ideal hava koşullarının spor etkinlikleri performansına en uygun olduğu zaman gerçekleşir.

Yaz Olimpiyatları

Yaz Olimpiyatları, elverişli hava koşulları nedeniyle daha fazla spor etkinliği sağlayan yaz aylarında gerçekleşir. Yaz Olimpiyatları, Kış Olimpiyatları ile karşılaştırıldığında dünya çapında daha fazla izleyiciye sahip. 28 spor dalını kapsayan 300 etkinliğe ev sahipliği yapar.

Yaz Olimpiyat programının içerdiği sporlar; su sporları ( yüzme, senkronize yüzme, dalış ve su topu dahil ), okçuluk, atletizm, badminton, basketbol, boks, kano, bisiklet, binicilik sporları, eskrim, çim hokeyi, futbol, golf, jimnastik (sanatsal, ritmik ve trambolin dahil), hentbol, judo, modern pentatlon, kürek, rugby, yelken, atıcılık, masa tenisi, tekvando, tenis, triatlon, voleybol (kapalı ve plaj), halter ve güreş. Kadınlar tüm bu sporlara katılırken, erkekler senkronize yüzme ve ritmik jimnastikte yarışmazlar.

Kış Olimpiyatları

Kış Olimpiyatları, buz ve kar gerektiren tüm sporların yapıldığı sezonda gerçekleşir. Kış Olimpiyatları, üç ana gruba ayrılmış olarak daha az spora ev sahipliği yapar. 15 sporun üzerinde 102 spor etkinliği bulunmakta.

Kış Olimpiyat programının içerdiği sporlar; biatlon, kızak, curling, buz hokeyi, buz pateni (artistik patinaj ve hız pateni), kayak, kayakla atlama ve snowboard.

Olimpiyat Oyunları Nerede Yapılır?

Olimpiyatlara ev sahipliği yapmak karmaşık bir süreç olabilir. Aday şehirde bulunan konut, yatırım ve turizm, potansiyel ekonomik avantajlar sunarken, birçok şehir de oyunların gerektirdiği geniş tesis bulunmuyor. Gerekliliklere sahip olan ve ev sahipliğine aday şehirler başvurusunu yapabilir. Ardından gerçekleşen eleme sonucunda halka açık oylamalar ile ev sahibi belirlenir.

2020 Yaz Olimpiyatları için ev sahibi şehir kararı 2013 yılında Arjantin'de belirlendi. İhale sürecindeki son üç yarışmacı İstanbul, Madrid ve Tokyo idi. Final oylaması İstanbul ve Tokyo arsında 36-60 oyla Tokyo’nun galibiyeti ile sonuçlandı.

Yıllara Göre Olimpiyat Oyunlarına Ev Sahipliği Yapan Ülkeler ve Şehirler

Resmi olarak Olimpiyat Oyunları'na ev sahipliği yapan ardışık şehirler;

St. Louis, 1904;
Londra, 1908;
Stokholm, 1912;
Anvers, 1920;
Paris, 1924;
Amsterdam, 1928;
Los Angeles, 1932;
Berlin, 1936;
Londra, 1948;
Helsinki, 1952;
Melbourne, 1956;
Roma, 1960;
Tokyo, 1964;
Meksiko, 1968;
Münih, 1972;
Montreal, 1976;
Moskova, 1980;
Los Angeles, 1984;
Seul, 1988;
Barselona, 1992;
Atlanta, 1996;
Sidney, 2000;
Atina, 2004;
Pekin, 2008;
Londra, 2012;
Rio De Janeiro, 2016;
Tokyo, 2020.

2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları Ne Zaman Başlayacak?

COVID-19 salgını nedeniyle ertelenen oyunların, 24 Temmuz'da başlaması ve 9 Ağustos 2020'de sona ermesi planlanıyordu. Şimdi 23 Temmuz - 8 Ağustos 2021 tarihleri arasında yapılması bekleniyor. Engelli sporcular için düzenlenen Paralimpik Oyunları’nın ise 24 Ağustos – 5 Eylül 2021 tarihleri arasında yapılacağı açıklandı.

Bugün dünyanın her yerinden yüzlerce ülkeden binlerce sporcu Yaz ve Kış Olimpiyatları’nda altın madalya için yarışıyor. Modern Olimpiyatlar, dünyanın farklı yerlerinden insanları bir araya getirmeyi ve komşu ülkeler arasında dostça rekabeti ve barışı teşvik etmeyi amaçlıyor. Tokyo 2020 Olimpiyatları'na bir ay kala Türkiye ise 17 branşta toplam 89 milli sporcu oyunlara katılmaya hak kazandı.