İspanyol Ateşi: Flamenko'nun Tarihi

Kökeni hakkında birçok hipotez söz konusu. En yaygın olanı ise Flamenko’nun 16. yüzyıl’da, özellikle Doğu Endülüs’te, Moriskolar ve İspanya’nın Roman halkı olan Gitanos arasındaki kültürler arası değişim yoluyla gelişmesidir.  

UNESCO 2010 yılında Endülüs ve Murcia özerk topluluğundaki çeşitli folklorik müzik geleneklerine dayanan bir sanat formu olan Flamenko’ya  "İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası" statüsü verdi. 

​​​​​​

Flamenko Müziği

Ses ve gitar eşliğinde yapılan bir Flamenko resitali, farklı palos’dan yani Flamenko stillerinden bir dizi parça oluşumudur.

Her şarkı, gitar araları ile noktalanan bir dizi dörtlüktür. Gitarist tonalite, compas yani zaman imzası ve şarkının temposunu belirleyen kısa bir giriş yapar. Bazı palolarda bu gitar araları belirli bir yapı ile çalınır. Örneğin Sevilla’da AAB deseninde çalınır. Burada A ve B aynı gitar aralığında olmasına karşın sonda sadece küçük bir fark vardır.

Kullanılan armoni ise modern Frig modu’dur. Bu mod Flamenko stillerinden solea, siguiriyas, tangos, tientos ve çoğunlukla bulerias’dan oluşur.

Flamenko şarkısı çeşitli melodilere sahiptir.

Flamenko için temel olan şeylerden biri de compás, yani ritimdir. Gitarist olmadığı zaman compas, eller birbirine çarparak veya parmak eklemi masaya çarparak işlenir.

Flamenko'nun Türleri ve İfade Biçimleri

Flamenkonun gitar (toque), şarkı (cante) ve dans (baile) olmak üzere 3 adet ifade biçimi var. Yaygın inanışlara göre Flamenko başlangıçta dans veya gitar değil, sadece şarkı içeriyordu. Bu nedenle bir çeşit Flamenko şarkısı olan toná’nın tarihteki ilk stil olduğu düşünülüyor.

Cervantes'in Eseri La Gitanilla ve Flamenko

Fakat 17. yüzyıl’da Cervantes tarafından yazılan "La Gitanilla" adlı kitabı incelendiğinde Flamenko’nun ilk stilinin dans olduğu görülüyor. Endülüs tarzında hem müzik hem de vokal eşliğinde dans eden genç Roman dansçısı "Perciosa" karakterinin "Corridos gitanos" adlı stili oluşturmak için katıldığı söyleniyor. Bu kitap Flamenko’nun kökeninin incelenmesinde tarihte ilk sözlü olmayan öncelik yaratmasına karşın Perciosa roman karakteri olduğu için bu varsayım gerçeklik kazanmıyor.

Flamenko'da Gitar (Toque)

Flamenko gitarı klasik gitara benzeyen fakat daha ince bir üste ve daha az iç desteğe sahip bir yapıda. Çeliğin aksine naylon iplere sahiptir. Genellikle klasik gitara göre daha canlı bir sesi var. Flamenko müziğinde çeşitli ritmik formlar olan toque’da kullanılır.

Flamenko'da Şarkı Stilleri: Cante

Cante veya palo, ritmik desene, moda, akor ilerlemesine, stanzaik formuna ve coğrafi köken gibi kriterlere göre sınıflandırılan Flamenko stilleridir. 50’den fazla palo vardır. Her biri benzersiz bir duyguyu ifade eder. Günümüzün Flamenko şarkıları üç kategoriye ayrılır: Cante grande, Cante intermedio ve Cante chico.

Cante Grande

Flamenko’nun kalbi ve ruhu olduğu söylenen bu şarkı formunda ölüm, ıstırap, umutsuzluk veya dini konular ele alınır. Ana şarkı formları ise tonás, martinetes, soleá, seguiriya ve carcelera’dır.

Cante Intermedio

Bu formda daha az derin ama aynı zamanda dokunaklı ve bazen müzikte oryantal bir hava esintisi olur.

Cante Chico

Bu formda Flamenko gitarı eşliğinde sevgi, müstehcen mizah, mutluluk gibi konular ele alınır. Alegrias, bulerias, tangos gibi şarkı formlarını içerir.

Flamenko Çağları

19. yüzyıl’ın sonunda Endülüs’te popüler olan Flamenko, 1869-1910 yılları arasında kesin formuna dönüşerek Altın Çağı’nı yaşadı. İspanya’nın Cádiz şehrinde cantiñas flamenko müzikal formu ile birçok sanatçı yükseldi. Bu sanatçılardan bazıları: El Chiclanita, Dolores ve Alonso del Cepillo, José de Ios Reyes ve El Negro del Puetro.

1910’dan itibaren cante flamenco, fandangos ve cantes de ıda y vuelta gibi daha hafif Flamenko formları daha popüler hale gelerek Opera Flamenko Çağı başlamış oldu. Bu çağ 1950’lerde ve 1960’larda İspanya’da rock&roll müziğinin popüler hale gelmesinden sonra kapandı. Camerón de Ia Isla gibi sanatçılar caz, rumba, bossa nova, rock, tango, salsa ve özellikle blues ile flamenko’yu kaynaştırarak Yeni Flamenko Çağı’nı başlattılar.

Yeni Flamenko Çağının Önemli Yılları ve Sanatçıları

Yeni Flamenko Çağı'nda asıl canlanma 1980’lerde Paco de Lucia, Tomatito, PATA Negra, Ketama, Gipsy Kings gibi sanatçılar tarafından getirildi.