Sanat, fikir ve aksiyon dergisi olarak Cumhuriyet’in ilk yıllarında ortaya çıkan edebi boşluğu doldurmayı amaçlayan Ağaç dergisinin önemi ve yayın hayatı.

Yazar: Kader Gün - Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

Ağaç Dergisi

Cumhuriyet’in ilanından sonra Türkiye’de edebi alanda bir belirsizlik oluştu ve değişen rejimle birlikte Türk aydınlar manevi bir boşluğun içine girdi. Bu boşluk kültür ve sanat ışığında milli, edebi, manevi ve fikri konuların öne çıkarılmasıyla doldurulmaya çalışıldı. Böyle bir ortamda 14 Mart 1936 tarihinde Ağaç dergisinin ilk sayısı çıkarıldı.

Ağaç, sanat, fikir ve aksiyon dergisi olarak yayınlanmaya başladı. Dergi, İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar’ın maddi ve manevi destekleriyle çıkarıldı fakat derginin sahibi ve başyazarı, 1920’li yıllardan beri şair kimliğiyle ünlenen Necip Fazıl Kısakürek’ti. Ağaç dergisi, Necip Fazıl’ın çıkardığı ilk dergiydi ve derginin editörlüğünü de o üstlendi. Dergi, sanat alanında milli ve anadolucu bir anlayışı benimsedi. Bunun yanında ruhçu ve mistik dünya görüşünü temsil etti.

Necip Fazıl Kısakürek

Derginin her sayısında yer alan başyazılar Necip Fazıl Kısakürek’e aitti. Necip Fazıl, başyazılarda genelde memleketin milli ve manevi meselelerini irdeleyerek mevcut kültür ve sanat faaliyetlerini değerlendirdi. Bunun dışında dergi, devrin öne çıkan isimlerini bir araya getirdi. Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Kutsi Tecer, Ziya Osman Saba, Falih Rıfkı Atay, Suut Kemal Yetkin, Sait Faik Abasıyanık, Nurullah Berk, Ahmet Muhip Dranas, Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Sabahattin Eyüboğlu gibi birçok ünlü isim dergide yazarlık ve şairlik yaptı.

Ağaç dergisinin edebi ekseni tarih, şiir, felsefe ve hikaye üzerine çizilmiş olsa da sinema yazıları, tercüme eserler, gezi notları ve diğer sanat dalları üzerine yazılan yazılara da dergide yer verildi. Bunların yanında Abidin ve Arif Dino’ya ait çeşitli çizimler yer aldı.

Ağaç’ta edebiyat yazılarının yanında fikir yazıları da öne çıkarıldı. Bu tür yazılarda çoğunlukla dönemin kültür yaşamındaki bunalımlar ve sorunlar eleştirilip, yazarların düşünceleri dile getirildi.

Derginin her sayısının son sayfasına “Aktüalite” başlığında bir bölüm eklendi. Türkiye’deki ve dünyadaki önemli güncel olaylar yazarlar tarafından bu kısımda değerlendirildi. Bunun yanında yeni çıkmış bir kitap, yeni açılmış bir sergi, gösterime girmiş bir film gibi birçok güncel olay da bu kısımda halka sunuldu.

Ağaç dergisinin ilk sayısı, 14 Mart 1936.

Ağaç Dergisinin Önemi

Ağaç, yayınlandığı dönemde yazar kadrosu, içeriği ve yazılarında verdiği mesajlar ile edebiyat, kültür ve sanat camiasında önemli bir yer edindi. Aynı zamanda dergide farklı düşüncelere sahip insanlar bir araya geldi ve ortak bir ürün çıkardılar. Bu özellikleriyle daha sonraki yıllarda benzer görüşleri benimseyen dergiler ve diğer yayın organları tarafından bir rehber olarak kabul edildi.

Ağaç dergisi, Necip Fazıl’ın daha sonraki yıllarda yayınlayacağı Büyük Doğu dergisi için bir zemin hazırladı ve Necip Fazıl, Büyük Doğu dergisinde üzerinde duracağı konuların temelini bu dergide attı. Ağaç dergisinin diğer önemli yanı da Necip Fazıl’ın edebiyat dünyasında ünlenerek fikirlerinin ve eserlerinin günümüze kadar yaşatılmasını sağlamasıydı.

Ağaç Dergisinin Yayın Hayatı

Derginin ilk altı sayısı Ankara’da çıkarıldı. Yedinci sayıdan itibaren dergi İstanbul’a taşındı ve biçimsel olarak da değişimlere tabi tutuldu. İlk sayılarının kapağında yalnızca başlık, içerik ve ağaç resmine yer verilirken, İstanbul’da çıkarılan sayılarda derginin kapağından içerik kısmı çıkarıldı ve modern Avrupa ressamlarının gravürleri eklendi. Bu zamanda çıkarılan dergiler içerik olarak güzel sanatlar dergisine dönüşmeye başladı. Dergi, yayın hayatı boyunca geniş bir okuyucu kitlesine sahip olmasa da belli bir okur-yazar grubun ilgisini gördü.

Ağaç dergisinin yedinci sayısı, 16 Mayıs 1936.

Dönemin iktidar kadrosu Varlık dergisinde olduğu gibi Ağaç dergisine de destek verdi fakat maddi yetersizliklerden dolayı 29 Ağustos 1936 tarihinde derginin son sayısı çıkarıldı. Böylece 5 ayın sonunda çıkarılan 17 sayı ile Ağaç dergisinin yayın hayatı sona erdi.

Ağaç dergisinin ilk, ikinci ve üçüncü sayılarına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

Ağaç, 1. Sayı

Ağaç, 2. Sayı

Ağaç, 3. Sayı

Kaynaklar:

Aksakal, H. Ağaç Dergisi ve Necip Fazıl'ın Kozasından Çıkışı. Evrensel Kültür Dergisi, Yıl: 25, Sayı: 297, Eylül 2016, s.46-54.

https://tr.wikipedia.org/wiki/A%C4%9Fa%C3%A7_(dergi)

http://www.edebifikir.com/dergi/necip-fazil-ve-agac-dergisi.html

https://islamansiklopedisi.org.tr/agac--dergi

https://www.turkedebiyati.org/agac-dergisi/