Tasarımlarındaki felsefesini Zen’den alan, ışığın ve boşluğun mimarı Tadao Ando ve eserleri.

Yazar: Sinem Öz - Yıldız Teknik Üniversitesi

古池や蛙飛びこむ水の音 (furu ike ya / kawazu tobikomu / mizu no oto)

Eski bir göl / Kurbağa atlıyor / Suyun sesi

1686, Matsuo Bashō

3 satırdan oluşan eski bir Japon şiir türü olan Haiku, basit kelimeler kullanarak dünyayı objektif olarak sunmayı amaçlar.

Japon Mimar Tadao Ando’nun tasarımları da Haiku etkisine sahip, basit ama güçlü.

Tadao Ando Kimdir? Hayatı ve Gençliği

Tadao Ando, Japonya’nın en kalabalık şehirlerden Osaka’da, 1941 yılında doğdu. Henüz iki yaşındayken ailesi tarafından ikiz kardeşinden ayrıldı ve babaannesi tarafından büyütüldü. Ando genç yaşında, hem kendine hem de babaannesine bakabilmek için boksörlüğü seçti ve parasını bu yolla kazandı.

Zamanla, yaşadığı iklim, doğayla iç içe geçen çocukluğu ve sade Japon mimarisinin özünü aldığı Zen felsefesi Ando’yu etkisi altına aldı, kendisini bir mimar gibi yetiştirmeye karar verdi. Doğanın bir parçası olmaktan kopmadan kendi felsefesini yansıtmak istiyordu. Ando, mimarlık üzerine resmi bir eğitim almadı, bu sebeple alaylı bir mimar olarak önce bu yolda çok zorlandı.

Ando’nun kendi tasarımı olan stüdyosu, Osaka

Mimarlık uğruna boks kariyerini sonlandıran Ando, liseyi bitirdikten iki sene sonra gece kurslarına katılarak çizimini geliştirdi, iç mimarlık eğitimleri aldı. Ünlü mimarların tasarımlarını gezip inceledikten sonra aldığı ilhamla Osaka’ya dönüp 1968 yılında kendi ofisini açtı. Tasarımlarıyla büyük hayranlık uyandıran Ando, 1995 yılında mimarlık alanındaki en prestijli ödül kabul edilen Pritzker Ödülü’nün de sahibi oldu.

Boşluğun Mimarlığı

“Kalın beton duvarlarla kapatılmış iç mekanlar yaratıyorum. Buradaki amacım, topluluğun içindeki insana sadece kendisine özel bir alan yaratmak. Tüm çevre faktörlerinden arınmış bu iç mekan ise, kendi kendine yetecek zenginliklere ihtiyaç duyar.”

Doğduğu toprakların kültürü, dini inanışı ve yaşam biçimleri Ando’nun mimari üslubu üzerinde oldukça etkili. Haiku’da olduğu gibi, az ile çok’a ulaşmak, boşluğun güzelliğini vurgulamak, mütevazı güzellikleri zarifçe vuran gün ışığı ile ortaya çıkarmak.

Tepeye gömülmüş bir yeraltı müzesi olan Chichu Sanat Müzesi, Japonya, 2004

Ando’nun felsefesi böyleyken, basit bir görünüşün altında en az felsefesi kadar derin ve karmaşık bir kullanıcı deneyimi yatıyor. Sade beton duvarlar, basit geometrik açıklıklardan giren ışık ve katlarla odaların birbiriyle ilişkisi bazen iç içe girmiş gibi karmaşık bir etki yaratabiliyor. Kullanıcı böylece her adımında içinde bulunduğu mekanı daha iyi deneyimliyor, bir parçası haline geliyor. Aynı doğada yaşam gibi.

Işık ve Betonun Güçlü Etkisi

“Işık, bütün işlerimi kontrol eden bir faktör.”

Ando’nun gösterişli malzemeler ve formlardan çok, tasarımın insanda yaratacağı duygusal değişimlere odaklanan mimarlığı ilhamını doğrudan Zen’den alıyor. Durum böyleyken doğal ışığın insan psikolojisindeki etkisi de yadsınamaz bir hal alıyor.

Tasarımları son derece teknik ve kararlı bir ifadeye sahip olsa da, ziyaretçi ve kullanıcılarını derinden fenomenolojik yollarla etkiliyor. Süsten arınmış, sade bir dış mekandan; deneyimle zenginleşmeyi vadeden bir iç mekana geçiş ziyaretçisini hayran bırakıyor.

Azuma Evi Nedir, Nerede? Özellikleri

Azuma Evi (Row House) Ando’nun ilk işlerinden biri ve aynı zamanda onun tasarım anlayışının bir özeti. Azuma Evi dışarıya sırtını dönmüş, kapalı bir kutu gibi. Monokrom etkili beton cepheden içine girilince ise aydınlık bir iç bahçe karşılıyor geleni.

Mekanın merkezinde yer alan gün ışığıyla aydınlanmış merdiven ve köprü, odalar arasındaki iletişimi vurguluyor. Binanın her katı, her odası sanki birbiriyle iletişim kuruyor; iç bahçeden odalara dağılan gün ışığı da bu iletişimi pekiştiriyor.

Işık Kilisesi, Ibaraki, 1989

Alışageldiğimiz kilise yapısından çok uzakta olan Işık Kilisesi, diğer Ando yapılarında olduğu gibi süslemeden tamamen uzak. Beton duvardaki Haç biçimindeki açıklıktan içeri sızan güneş ışığı tasarıma ismini kazandırıyor.

Buda Tepesi, Hokkaido, 2015

Lavantalarla süslenmiş bir tepeyle bütünleşen taştan Buda heykeli, Budist tapınaklarının insan ölçeğinin çok üstündeki heykellerine başka bir yorum katıyor.